نام پژوهشگر: متین خاقانی بروجنی
متین خاقانی بروجنی حمید ابهری
مقدمه طبیعت و محیط زیست، موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. توجه به مقوله محیط زیست و اهمیت آن در زندگی امروز بشر، امری است که نمی توان از آن به سادگی گذشت؛ چرا که طبیعت، برای بقای نسل بشر آفریده شده است و پیوندی ناگسستنی میان انسان و طبیعت از دیر باز وجود داشته است .داشتن محیط زیست سالم، زمینه ساز توسعه و پیشرفت هرجامعه است. افزایش جمعیت و توسعه تمدن صنعتی، سلامت محیط نسل های کنونی و آینده را در معرض تهدید قرارداده است. یکی از راه های مهم حفاظت ازمحیط زیست و ارتقای سلامت آن، افزایش سطح آگاهی جامعه نسبت به آلودگی های زیست محیطی است. آلودگی های محیط زیست بر کیفیت و چرخه طبیعی اثر می گذارند و پی آمدهای زیان باری برای زندگی انسان، حیوان، گیاه و بناها دارند. در جهان امروز، مسئله آلودگی و خسارت زیست محیطی، یکی از مهم ترین و حادترین بحران های تمدن انسانی است ، تا جایی که برای موجودیت انسان و جانوران تهدید محسوب می شود. تلاش های فراوانی در سطح جهان در خصوص حفظ محیط زیست در جهت جلوگیری از شدت و پیشرفت این بحران جهانی صورت گرفته است ، تاجایی که امروزه محیط زیست از مهم ترین مصادیق همبستگی بین المللی بشمار آمده است. این تلاش ها منجر به برگزاری کنفرانس های متعدد و تصویب کنوانسیون های زیست محیطی با هدف حمایت از محیط زیست شده است. از مهمترین کنوانسیون های تصویب شده در زمینه محیط زیست ،می توان کنوانسیون استهکلم ،کنوانسیون ریو وکنوانسیون تغییر ات اقلیمی را نام برد. کشورهای جهان با پیوستن به کنوانسیون های بین المللی و تصویب قوانین داخلی جدید زیست محیطی، سعی در کاهش زیان های وارده و جبران حداکثری خسارت وارده به محیط زیست را دارند. لذا تدوین ساز وکار شناسایی خسارت زیست محیطی، نظام جبران خسارت و نحوه جبران خسارت زیست محیطی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این پایان نامه سعی شده است به سوالات اساسی مانند اینکه در زمینه محیط زیست چه نوع خساراتی به طور خاص قابل تصور است ؟ نظام حاکم بر جبران خسارت زیست محیطی تابع چه اصولی است؟ و اینکه آیا اساسا مسئولیت مدنی سنتی می تواند جبران خسارت زیست محیطی را تضمین کند پاسخ داده شود. در پژوهش انجام شده در پاسخ به سوالات فوق فرض بر این نهاده شده است که اولا نظام مسئولیت مدنی سنتی به طور کامل توانایی جبران خسارت در حوزه ی محیط زیست را ندارد و نیازمند قواعد تکمیل کننده ای در این زمینه خواهیم بود. ثانیا خسارات وارده به محیط زیست به انواع مختلف از جمله خسارت به زیست گاه های طبیعی و تنوع زیستی و آلودگی زمین و آب ها و گرمایش جهانی قابل تقسیم باشد . ثالثا، با توجه به این که مسائل زیست محیطی که اغلب فراملی بوده به نظر می رسد باید قواعد جبران خسارت زیست محیطی در حقوق ایران را با نگاهی فراتر از مسئولیت مدنی سنتی و باتوجه به این مقررات بسنجیم و از این طریق وجود یا عدم وجود قواعد خاص در این حوزه را بررسی کنیم و نظام حاکم باید ترکیبی از قواعد حقوق خصوصی و عمومی باشد. شناسایی قواعد حاکم بر مسئولیت مدنی زیست محیطی می تواند نقش به سزایی در جهت تحقق هرچه بهتر جبران خسارت در این حوزه را داشته باشد. در این پایان نامه سعی برشناسایی این قواعد شده که نتایج این تحقیق می تواند در جهت سامان بخشیدن به یک نظام کارآمد و هماهنگ برای جبران خسارت در حوزه ی محیط زیست مورد استفاده قرار گیرد . بررسی وجود یا عدم وجود نظام جبران کننده ی خسارت زیست محیطی می تواند نقش عمده ای در حمایت از محیط زیست داشته باشد و در صورت شناسایی نظام مذکور، نتایج این تحقیق می تواند برای قانون گذار و حقوقدانان در جهت تهیه و تدوین مقررات خاص این حوزه مفید واقع شود .