برآورد مولفه های واریانس ژنتیکی غیرافزایشی برخی صفات اقتصادی مهم گوسفند نژاد زندی با استفاده از 8581 رکورد مربوط به این گوسفند، که در طی 16 سال (از سال 1373 تا 1389) توسط مرکز اصلاح نژاد دام جمع آوری شده بود. تحت 8 مدل مختلف حیوانی افزایشی (a)، افزایشی و غالبیت (a+d)، افزایشی و اپیستازی (a+ep)، افزایشی- غالبیت و اپیستازی (a+d+ep)، افزایشی و محیط دائم (a+c)، افزایشی- غالبیت و محیط¬ دائم (a+d+c)، افزایشی- ¬محیط ¬دائم و اپیستازی (a+c+ep)، افزایشی- غالبیت- ¬محیط ¬دائم¬ و اپیستازی (a+d+c+ep) شامل اثر عوامل ثابت (گله، جنس، تیپ تولد، سال- ماه و سن مادر) و عوامل تصادفی مطالعه شد. صفات مورد مطالعه شامل صفات رشد و صفات تولید مثل ترکیبی بودند. صفات رشد شامل وزن تولد و وزن از شیرگیری و صفات تولیدمثل ترکیبی نیز شامل مجموع و میانگین وزن بره های متولد شده از هر میش در هر زایش و مجموع و میانگین وزن بره های از شیرگرفته شده از هر میش در هر زایش بودند. ویرایش اولیه داده ها توسط نرم افزار foxporo انجام گرفت و در نهایت مولفه های واریانس ژنتیکی غیرافزایشی با استفاده از روش حداکثر درستنمایی محدود شده (reml) تحت آنالیز نرم¬افزار a-iremlf90 برآورد شدند. سپس مناسبترین مدل برای تجزیه و تحلیل داده های مربوط با استفاده از آزمون نسبت لگاریتم درستنمایی انتخاب شد. میانگین کل وزن تولد، وزن از شیرگیری، مجموع وزن بره های متولد شده از هر میش در هر زایش، میانگین وزن بره های متولد شده از هر میش در هر زایش، مجموع وزن بره های از شیرگرفته شده از هر میش در هر زایش و میانگین وزن بره های از شیرگرفته شده از هر میش در هر زایش به ترتیب 26/4، 36/28، 73/4، 47/4، 41/22 و 5/23 کیلو گرم بودند

هدف از مطالعه حاضر برآورد مؤلفه¬های واریانس ژنتیکی غیر افزایشی صفات رشد و تولید مثل ترکیبی و تعیین اهمیت این آثار در ارزیابی¬های ژنتیکی گوسفند نژاد لری¬بختیاری ایران، با استفاده از رکوردهای 4574 حیوان (در طی سالهای 1373 تا 1389 در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند بختیاری ) بود. صفات رشد شامل: وزن تولد(bw) و وزن شیر¬گیری(ww) ، صفات تولیدمثل ترکیبی شامل: میانگین(abwl) و مجموع وزن بره¬های متولد شده از هر میش در هر زایش(tbwl) و میانگین(awwl) و مجموع وزن بره ¬های از شیر¬گرفته شده از هر میش در هر زایش(twwl) بود. مؤلفه¬های واریانس و پارامتر¬های ژنتیکی صفات رشد و تولید¬مثل ترکیبی با استفاده از میانگین اطلاعات و الگوریتم حداکثر درست¬نمایی محدود شده(reml) برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل صفات رشد و تولید مثل ترکیبی هشت مدل مختلف حیوانی برازش و سپس مناسب-ترین مدل با استفاده از آزمون نسبت درست نمایی انتخاب شد. مناسب¬ترین مدل برای bw ، ww و twwl مدل 8(کاملترین مدل) شامل مؤلفه¬های واریانس افزایشی، محیط دائم، غالبیت و اپیستازی(افزایشی ×. غالبیت) بود. با این مدل سهم واریانس¬های افزایشی، محیط دائم، غالبیت و اپیستازی(افزایشی × غالبیت) برآورد شده از واریانس فنوتیپی کل به ترتیب 267/0، 111/0، 188/0 و 053/0 برای bw، 096/0، 174/0 ، 141/0 و 036/0 برای ww و 075/0، 035/0، 0002/0 و 0001/0 برای twwlبود. مناسب¬ترین مدل برای abwl، tbwl و awwl مدل 4 شامل مولفه های واریانس افزایشی، غالبیت و اپیستازی(افزایشی × غالبیت) بود. با این مدل سهم واریانس افزایشی، غالبیت و اپیستازی(افزایشی × غالبیت) برآورد شده از واریانس فنوتیپی کل به ترتیب 108/0، 052/0 و 004/0 برای abwl و 077/0، 051/0 و 004/0 برای tbwl و 107/0، 021/0 و 005/0 برای awwl بود. این نتایج نشان دهنده حضور مقادیر قابل توجهی واریانس غالبیت و اپیستازی(افزایشی × غالبیت) بود. اضافه شدن آثار ژنتیکی غیر افزایشی به مدل¬ها معمولا باعث کاهش مقادیر برآورد شده واریانس افزایشی و محیط دائم شد. افزایش 010/0 همخونی فردی باعث کاهش عملکرد صفات وزن تولد(004/0±008/0-) و شیر¬گیری(034/0±100/0-) شد. همبستگی بین ارزش¬های ارثی برآورد شده با مدل های مختلف در همه موارد بالا و نزدیک به 1 برآورد شد، این نتایج نشان دهنده عدم تغییر رتبه¬بندی حیوانات مورد مطالعه با مدل¬های مختلف بود. کلمات کلیدی: گوسفند لری¬بختیاری، غالبیت، اپیستازی، واریانس ژنتیکی