انسان ها همواره در طول تاریخ تمایل به حضور در کناره آبها داشته اند. اما این حضور تأثیرات زیادی بر منابع آبی داشته است و رودخانه ها در این میان از حساس ترین و تغییرپذیرترین منابع می باشند که همواره در معرض تغییر، اصلاح، کانالیزه شدن و آلودگی قرار گرفته اند .با افزایش آگاهی های محیطی ضرورت احیای مناطق متراکم و فرسوده شهری، حفاظت و بهسازی منابع طبیعی در شهرها، افزایش کیفیت منابع آبی و ارتقای کیفیت های فضایی به شدت احساس می شود. با توجه به این دیدگاه، باززنده سازی رودخانه های شهری نیاز به ادغام کردن رویکردهای اجتماعی با مسائل اکولوژیکی دارد و راهکارها باید به گونه ای باشند که تعادلی میان رویکردهای اجتماعی، زیبایی شناختی، هیدرولوژیکی و اکولوژیکی برقرار شود. رودخانه بازار قزوین ازکناره غربی شهر عبور میکند و رودی است سیلابی که درفصل زمستان و بهار سیلابها در آن جریان مییابد و در سایر روزهای سال کم آب است. این رودخانه در گذشته نقش بسیار موثری در ایجاد باغات داشته لیکن به مرور این نقش کاسته شده است. این رودخانه فراموش شده پتانسیل های زیادی برای احیا و تبدیل شدن به فضاهای سبز دارد. همان طورکه در طرح بالادست شهر قزوین نقش رودخانه به عنوان کریدور سبز شهری تعیین شده در این پژوهش سعی گردیده تا با ارائه راهکارهایی به وضعیت آشفته رودخانه بازار صورتی دلپذیر و زیبا داد و این محور خشک را به کریدوری سبز، به مفهوم سبزینگی و پایداری زیست محیطی، تبدیل نمود. با توجه به آنکه شهرقزوین از مناطق طبیعی زیبا و واجد آثار و ارزشهای فراوان طبیعی و شهرسازی ادوار گذشته است، احیای این رودخانه به شهر هویت ویژه ای خواهد بخشید که علاوه برساکنین، پتانسیل جذب توریست را از سر اسر کشور و فراتر از آن افزایش خواهد داد؛ که این خود در رشد و توسعه اجتماعی اقتصادی شهر سهم بالایی خواهد داشت.

با توجه به رشد سریع جمعیت در شهرها و نیز گسترش بیش از پیش علم و فناوری و ارتباطات در دهه های اخیر، بیشتر ارتباطات مردم با یکدیگر در دنیای مجازی رخ می دهد و مردم کمتر از گذشته با محیط اطراف خود و ساکنین آن تعامل برقرار می کنند. با تأمل در دیرینه تاریخی ایران زمین، به -سهولت می توان نمونه هایی از ارتباط شهروندان با یکدیگر در فضای شهری را در بازارهای محلی-دوره ای همچون روز بازار ها به عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه و محل تعاملات اجتماعی، در محلات-مراکز محله ای، مشاهده کرد. هدف این پژوهش ساماندهی این سنخ بازارها با رویکرد افزایش حضور ساکنین می باشد و مطالعات انجام گرفته بر مبنای روش توصیفی-پیمایشی، مطالعات اسنادی و میدانی، می باشد.

بافت مرکزی شهرها عموما ساختاری سنتی و قدیمی دارند که در جریان معاصر سازی و تطبیق مکان با نیازهای امروزی، تحت تاثیر مداخله وسیع و تهیه طرح و برنامه های شهری متعددی قرار گرفته اند. عدم انعطاف پذیری این طرح ها و تدوین نشدن برنامه فعالیتی و طرح کالبدی یکپارچه به منظور همپیوندی و انسجام ساختار بافت مرکزی شهر از شایع ترین معضلات این طرح ها به شمار می رود که نگرانی های زیادی را به دنبال داشته است. طرح ملی میدان شهدای مشهد در بستری از بافت قدیمی حوزه مرکزی شهر مشهد، با هدف انطباق مکان با زمان و به عبارت دیگر به منظور بهسازی و بازسازی کانون مدنی شهر مشهد، طراحی و اجرا گردید. عدم توجه به آثار احتمالی و تدقیق ارتباط عملکردی و کالبدی میدان شهدا با حوزه پیرامون، به ویژه محله ی دربرگیرنده ی آن، سبب گسست فضایی و بروز و ظهور انفصال عملکردی – کالبدی در بافت قدیمی محله شده است.رساله حاضر دارای دو بخش می باشد: در ابتدا با توجه به مبانی نظری، به شناسایی ویژگی های عملکردی و کالبدی طراحی شهری و ویژگی های اصلی ساختار محله پرداخته و معیارهای کلیدی برای سنجش از این دو بخش استخراج می شود.پس از آن به بررسی آثار عملکردی – کالبدی طرح ویژه میدان شهدا در ساختار محله همجوار پرداخته و با توجه به معیارهای مستخرج از بخش پیشین، الگوی مناسب برای ساختار محله پیشنهاد می شود.