چکیده مار جعفری، یکی از خطرناک ترین مارهای جهان است که در آفریقا، ایران و کشورهای همسایه پراکنده است. زهر این مار یک هماتوتوکسین است و با تهاجم به سیستم گردش خون منجر به تغییرات شدید انعقاد خون از جمله خون ریزی های داخلی و خارجی می شود. تحقیقات گذشته ما نشان داد که عصاره الکلی گیاه جغجغه از طریق تداخل اثر با زهر مار جعفری می تواند باعث افزایش زمان زنده ماندن فرد مارگزیده شود. در این مطالعه با بررسی اثرات زهر مار جعفری برروی مقادیر پارامترهای بیوشیمیایی خون موش سوری، مکانیزم اثر این زهر را روی ارگان¬های مختلف، به همراه اثرات آنتاگونیستی عصاره الکلی گیاه جغجغه و ترکیبات فلاونوئیدی این گیاه را مورد بررسی قرارداده¬ایم. در این مطالعه تعداد 84 قطعه موش سوری به طور تصادفی به 9 گروه تقسیم شدند. در تمامی موارد از روش داخل صفاقی برای تزریقات استفاده شد. در گروه اول زهر مار جعفری با دوزmg/kg 10 و عصاره غلاف گیاه جغجغه با سه دوزmg/kg 40، 80 و120 به طور همزمان تزریق شد. در گروه دوم زهر مار جعفری با دوزmg/kg 10 و عصاره دانه گیاه جغجغه با سه دوزmg/kg 40، 80 و120 به طور همزمان تزریق شد. در گروه سوم زهر مار جعفری با دوز mg/kg 10 و محلول استاندارد کوئرستین با دو دوز mg/kg 40 و 80 به طور همزمان تزریق شد. گروه چهارم به عنوان گروه کنترل فقط زهر مار جعفری با دوز mg/kg 10 را دریافت کردند. مقادیر پایه فاکتور های بیوشیمیایی مورد سنجش نظیر آلانین آمینو ترانسفراز (alt)، آسپارتات آمینو ترانسفراز (ast)، لاکتات دئیدروژناز (ldh)، آلکالن فسفاتاز (alp)، اوره ، کراتینین و اسید اوریک می باشد که 3 روز قبل از شروع مطالعه، بعنوان کنترل اندازه گیری گردید. در ابتدا خونگیری از ورید دم حیوانات هر گروه بصورت همزمان در لوله های حاوی هپارین جهت تهیه پلاسما صورت گرفت و مجددا در زمان مرگ نیز فاکتور های بیوشیمیایی مورد سنجش تعیین مقدار شد و با مقادیر پایه مقایسه گردید. مقایسه سطح پلاسمایی فاکتور های بیوشیمیایی مورد سنجش در گروه های تحت مطالعه با روش آنالیز مرتبط صورت گرفت. درمرحله بعدی مطالعه مقادیر ترکیب فنلی (کوئرستین) عصاره الکلی گیاه جغجغه با استفاده از روش اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی مایع با بازدهی بالا تعیین گردید. نتایج نشان داد که تاثیر ضد زهری عصاره غلاف نسبت به دانه گیاه بیشتر بوده است که با توجه به آنالیز ترکیبات موجود در این بخش از گیاه می توان اینگونه نتیجه گرفت که احتمالا تاثیر ضد زهری آن بیشتر به دلیل وجود ترکیبات متعدد فلاونوئیدی در عصاره این بخش ازگیاه می باشد. همچنین کوئرستین توانست مدت زمان زنده ماندن موش¬ها را به طور معنی داری افزایش دهد. تغییرات مشاهده شده در میزان برخی از این پارامترها نشان داد زهر مار جعفری با تاثیر روی ارگان¬های حیاتی همچون کلیه، کبد، قلب و پانکراس علائم بالینی متفاوتی را در قربانی بروز می دهد. واژه های کلیدی: گیاه جغجغه، زهر مار جعفری، هماتوتوکسین، موش سوری، پارامتر های بیوشیمیایی

جانوران زهردار روش منحصر به فردی برای شکار طعمه دارند که شامل یک دستگاه زهر ساز یا غده زهری، ترکیب پیچیده ای به نام زهر و یک دستگاه تزریق کننده ی آن به قربانی می باشند. زهر منبعی غنی از آنزیم ها، پروتئین ها، پپتیدهای فعال بیوشیمیایی و موادی با وزن مولکولی کم می باشد. توکسینهای جدا شده از زهر، اهداف زیادی همچون کانالهای یونی، گیرنده های مختلف، غشاها، مسیرهای انعقادی و ضد انعقادی را با تمایل بالا و به صورت انتخابی مهار یا فعال می کنند. توکسین های جدا شده از حیوانات زهردار معمولا کوچک بوده و دارای طولی بین 8 تا 70 اسید آمینه با ساختار داربستی نسبتا کوچک و به شدت متراکم هستند و توسط پیوندهای دی سولفیدییا هیدروژنی استحکام مییابند. همچنین در تعدادی از زهر ها، اسیدهای آمینه فعال، که مسئول فعالیت بیولوژیکی آنها هستند شناسایی شده اند. از این رو، طراحی ترکیبات با وزن ملکولی کم یا مقلدهای پپتیدی را ممکن ساخته اند. صنعت داروسازی قابلیت بالقوه عظیمی را در پپتیدهای زهر شناسایی و شروع به بهره برداری از این ویژگی و حساسیت وفق یافته با تکامل کرده اند. این پایان نامه مروری تحلیلی بر جانوران زهری، ترکیبات زهر آنها و کاربردهای مختلف این ترکیبات به ویژه در صنعت داروسازی می باشد.