یکی از مسائل مهم در پژوهش¬های تاریخی درسال¬های اخیر، بازخوانی مجدد متون مرجع به منظور رسیدن به تفسیری علمی و تازه است. این مسئله موجب شده که پژوهش¬گران حوزه¬ی تاریخ به سراغ روش¬های جدید پژوهشی بروند و از این طریق نگاهی نو به منابع مهم و معتبر بیندازند. منابع تاریخ¬نگاری قرون اسلامی از معتبرترین و مهم¬ترین منابع برای تاریخ ایران است و پژوهش¬گران همواره برای تحقیقات مختلف تاریخی ناگزیر از استفاده¬ی این متون هستند. همچنین این متون از منابع اصلی برای تاریخ ایران باستان است؛ چرا که هم از نظر زمانی به آن دوره نزدیک است و هم از منابع مختلف برای تدوین کتب خود استفاده کرده¬اند. در همین راستا برای شناختن تاریخ ایران باستان، مهم¬ترین منبع همان تواریخ قرون نخستین اسلامی هستند. از این¬رو در پژوهش حاضر، نگارنده با استفاده از تکنیک و روش تحلیل محتوا، متون تاریخی اسلامی را بازخوانی و تفسیری نو از روایت¬ها و گزارش¬های مورخین مسلمان از تاریخ ایران باستان ارائه داده و نشان دهیم که هدف آن¬ها از این شیوه¬ی گزارش¬گری و گزینش روایت¬ها نشان دادن چه جنبه¬هایی از حکومت¬داری در ایران باستان بوده است.

چکیده پایان نامه ای که پیش رو دارید با عنوان " تبیین علل تأسیس، تداوم و افول دولت غزنوی مبتنی بر نقش نیروهای نظامی( تا نبرد دندانقان)" براساس نظریات ارائه شده در جامعه شناسی نظامی و نظم و همچنین نظریه سیر تکامل جوامع ابتدایی مرگان و انگلس در صدد تبیین نقش نظامیان در دوران سامانی- غزنوی برآمده است. بر این اساس مدعای که در نظر گرفته شده، آن است که فشار قبایل ترک ساکن فرارود و وجود اختلالات و اختلافات در میان گروه های سیاسی و اجتماعی در مناطق شرقی ایران، بحرانی را در آن منطقه بوجود آورده بود که باعث قدرت گیری نیروهای نظامی گردید. در این شرایط سازماندهی بالا، عملکرد سریع، انحصار استفاده از اسلحه و زور و اهداف نهادهای نظامی موجبات برتری این گروه را بر دیگر گروه ها و نهادهای سیاسی و اجتماعی فراهم می آورد و در نهایت به تشکیل دولت غزنوی و تصرف خراسان و سرزمین های اطراف انجامید. دولت غزنوی توانست با ترتیب برنامه های منظم حملات سالانه به نواحی مختلف و بوجود آوردن سازماندهی نهادهای اجتماعی و سیاسی منظمی برای مدت بیش از سه دهه با توجه به مشکلات موجود، نظم و امنیت را در جامعه حفظ کند. اما در نهایت فشار های مالیاتی و وجود فضای امنتی باعث بروز نارضایتی-هایی در جامعه و دولت گردید. در این شرایط برای از بین بردن خطر براندازی و نافرمانی احتمالی نظامیان، تصفیه هایی در میان این نیروها به وقوع پیوست. این اتفاقات ضربه ای مهلک را بر انسجام و سازماندهی نیروهای نظامی غزنوی وارد آورد، به صورتی که در نهایت با وقوع نبردهایی چند ساله در مناطق شمالی و به دلیل عدم موفقیت موثر سیاست های دولت در حل این بحران، نیروهای ارتش با عدم همراهی مناسب خود موجبات شکست دولت غرنوی را در برابر ترکمنان غز فراهم آوردند.

چکیده کارکردهای فردی و اجتماعی تاریخ- بویژه نقش تاریخ در حمایت معرفتی از پارادایم های رقیب در جوامع انسانی- زمینه ساز اهمیت یافتن طرح پرسش از اعتبار گزاره های تاریخی است.این رساله با آگاهی از نقش مهم تاریخ،به طرح این مساله می پردازد که آیا شناخت تاریخی ممکن است؟رهیافت رساله جهت حل مسئله ی مزبور پاسخ به چهار دسته از پرسش های فرامعرفت شناسانه،معرفت شناسانه،هستی شناسانه و روش شناسانه است.پرسش های فرامعرفت شناسانه ناظر بر این است که مولفه های ارائه شده در تحلیل مفهومی معرفت به چه طریقی به دست می آید.پرسش های معرفت شناسانه ناظر بر چیستی معرفت و مولفه های آن است.پرسش های هستی شناسانه ناظر بر این است که متعلق پژوهش های تاریخی در چه موقعیت هستی شناسانه ای می باشد و از چه مشخصه هایی برخوردار است.پرسش های روش شناسانه ناظر بر فرآیند تولید و توجیه گزارش های تاریخی است. پاسخ گویی بدین چهار پرسش زمینه ی لازم جهت پاسخ به مساله ی اصلی را فراهم می کند.به تعبیر دیگر می توانیم از طریق همسنجی نسبت میان امکانات روش شناسی تاریخی با تصور معیار از معرفت به این سوال پاسخ دهیم که آیا مورخان با توجه به تصور معیار از معرفت و ساختارتوجیه گزاره هایشان در ادعای معرفت به متعلق پژوهش تاریخی صادق هستن یا خیر؟پاسخ به این سوال همان پاسخ به مساله شناخت تاریخی است .به نظر نگارنده اگر دو مفروضه ی زیر مبنی بر اینکه :(1- مصادیق و نمونه هایی از معرفت وجود دارد که با تحلیل مفهومی آن ها به مولفه یا همان تصور معیار از معرفت دست می یابیم و 2- مفاهیم زبانی دارای بافت باز هستند و لذا لزومی ندارد که قلمروهای گوناگون معرفت از مفهوم واحدی پیروی کنند.) را بپذیریم آنگاه بدین نتیجه می رسیم که شناخت تاریخی با تلقی بافت گرایانه از شناخت ممکن است. کلیدواژه ها: شناخت تاریخی، تحلیل مفهومی، پرسش های فرامعرفت شناسانه، پرسش های معرفت شناسانه،پرسش های هستی شناسانه،پرسش های روش شناسانه،بافت گرایی