نام پژوهشگر: محمود زبیری
امنه کریمی محمود زبیری
جنگلکاری با گونه گز شاهی (tamarix aphylla) در سال1361درمنطقه چاه افضل اردکان(یزد) انجام شد. گونه گز شاهی درخت یا درختچه ای است، معمولا با ساقه واحد، روشنی پسند، متر تا حدی سریع الرشد و مقاومت آن در برابر جریان های سیلابی تا حدی زیاد است در مقایسه با دیگر گیاهان، در خاکهای قلیایی و شوری بالا از رشد بیشتری برخوردار است.این تحقیق به منظور بررسی کیفیت رشد و شادابی و چگونگی جست دهی گونه گز شاهی و دلایل خشکیدگی آن و همچنین تهیه جداول وزن این گونه برحسب ارتفاع و قطر تاج صورت گرفته است. علاوه براین تغییرات فیزیکی و شیمیایی خاک این منطقه نیز بررسی شد. به منظور بررسی کیفیت رشد و شادابی و چگونگی جست دهی گونه گز شاهی درصد شادابی 85 نمونه(جست گروه گز شاهی) در منطقه چاه افضل قبل از قطع مورد بررسی قرار گرفت، تقریبا درصد جست گروه های شاداب، نسبتا شاداب، نیمه شاداب و ناشاداب با هم برابر بودند. عملیات قطع جست گروه های مورد نظر به منظور آماربرداری و بررسی تاثیر شادابی بر جست زنی گونه گز شاهی صورت گرفت. مدتی بعد بازدید صورت گرفت و جوانه زنی ده درصد جست گروه های قطع شده به طور تصادفی بررسی شد که همه آنها جست زده و رشد کرده بودند. جست هایی که بعد از قطع جوانه زده و رشد کرده بودندبرای تهیه جداول وزن، از روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک استفاده گردید. پس از قرار دادن شبکه نقطه چین 5/1×2 سانتی متری تعداد 90 نمونه بر روی منطقه انتخاب شد. این نقاط بر روی تصویر هوایی نیز مشخص گردید. طول و عرض جغرافیایی این نقاط نیز از روی نرم افزار google earthیادداشت و در منطقه هر یک از نقاط ثبت شده بوسیله دستگاه gps مشخص شدند. نزدیک ترین جست گروه به هر نقطه به عنوان نمونه انتخاب و ویژگی های کمی و کیفی هر جست گروه مورد بررسی قرار گرفت. مشخصات مورد مطالعه شامل ارتفاع، قطر بزرگ و کوچک تاج جست گروه، تعداد جست و درصد شادابی بود. پس از اندازه گیری و ثبت این مشخصات، جست گروه ها قطع و سپس توزین شدند. به دلیل راحتی و صرفه اقتصادی اندازه گیری مشخصاتی نظیر قطر تاج، ارتفاع جست گروه، تعداد جست به عنوان متغیرهای مستقل نظر و وزن به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. بدین ترتیب رابطه وزن با قطرمتوسط تاج، ارتفاع، تعدادجست، مجذورمتوسط قطر و حاصلضرب ارتفاع در قطرمتوسط جداگانه مورد بررسی قرار گرفت و ابر نقاط هر کدام و ضریب همبستگی آنها بدست آمد و در نهایت فرمول برآورد وزن برای گونه گز شاهی در چاه افضل اردکان، با ضریب همبستگی r =0/759 و خطای استاندارد 762/30= sr محاسبه گردید.
یوسف عسکری محمود زبیری
موقعیت کل درختان و درختچه های یک قطعه جنگل به مساحت 53 هکتار واقع در شهرستان اردل ثبت گردید. با داشتن مقدار واقعی تعداد درختان در هکتار و درصد تاج پوشش و همچنین میزان برآوردی آن ها، اریبی در هر تکرار به دست آمد. اختلاف مقدار اریبی با مقدار واقعی (برای آزمون اریبی) با آزمون t تک نمونه ای بررسی گردید. در روش خط نمونه قطر تاج و مکان کلیه درختان و درختچه ها ثبت گردید. سپس خط نمونه های با طول 50، 100، 150، 200، 250، 300، 350 و 400 متر به تعداد 100 بار، هر بار 100 نمونه برداشت شد. وجود اختلاف بین مقادیر برآورد شده با طول های مختلف با تحلیل واریانس بررسی شد. نتایج بدست آمده از ارزیابی برآورد تعداد در هکتار در روش های فاصله ای نشان می-دهد که، اختلاف میانگین ها فقط در روش نزدیکترین همسایه با برآورد کننده cotam and curtis1 (1956) معنی دار نمی باشد و در سایر روش ها اختلاف معنی دار است. در محاسبه درصد تاج پوشش نیز، اختلاف میانگین ها فقط در دو روش دومین نزدیکترین همسایه و روش ترکیبی معنی دار نیست و در سایر روش ها معنی دار می باشد. اگر هدف، استفاده از روش های فاصله ای باشد. ایده آل آن است که برای برآورد تعداد در هکتار از روش cotam and curtis1 (1956) و برای برآورد درصد تاج پوشش از روش های نمونه برداری ترکیبی و دومین نزدیکترین همسایه استفاده شود. در مورد روش خط نمونه نیز، نتایج نشان داد که میانگین به دست آمده با خط نمونه در هر طولی از نظر آماری یکسان است. اما کاهش انحراف معیار پس از طول 200 متر چشم گیر نبود. تحلیل اریبی حاصل از مقایسه برآورد خط نمونه با پارامترهای حاصل از نمونه برداری صد در صد نشان داد که روش خط نمونه اریب و بیش برآورد است (اریب نسبی بین 6 تا 9 درصد برای تاج پوشش و 4 تا 6 درصد برای تراکم پایه ها بود). اگرچه نتایج این تحقیق بیش برآوردی را تایید نمود، اما مقدار کم و قابل اغماض بیش برآوردی در مقابل سرعت و کارایی این روش در اجرا، قابل چشم پوشی است.
هرمز سهرابی محمود زبیری
برای بررسی اهداف تحقیق150 قطعه نمونه در جنگل های لیره سر با طرح تصادفی سیستماتیک برداشت و زمان و هزینه های برداشت با مطالعات زمان سنجی برآورد شد. عملیات تصویر پالایی با استفاده از داده های gps/imu به روش مثلث بندی هوایی و سرشکنی دسته شعاعی انجام گردید. تفسیر چشمی با اندازه گیری درصد تاج پوشش و متوسط قطر تاج روی تصاویر انجام شد. تفسیر عددی بر اساس شاخص های طیفی (شامل باند های اصلی و شاخص های گیاهی ndvi، dvi و rvi) برای اندازه های زمینی مختلف پیکسل از 14 سانتی متر تا 5 متر و شاخص های بافتی (شامل گشتاور مرتبه دوم، تباین، آنتروپی و همگنی) مستخرج از پنجره های 15*15 تا 35*35 پیکسل صورت گرفت. برای مدل سازی از روش های رگرسیون تک متغیره، چند متغیره و چند جمله ای استفاده گردید. برای رسیدن به بهترین برازش، متغیرهای مستقل با استفاده از عملگر های ریاضی به صورت های مختلفی در نظر گرفته شد. انتخاب مناسب ترین متغیر با رگرسیون گام به گام انجام گرفت. هر یک از مدل های به دست آمده بر اساس پارامترهای مدل سازی اعتبار سنجی شدند. همچنین احراز اعتبار هر یک از مدل ها بر اساس جذر میانگین مربعات خطای نسبی و اریبی نسبی برآورد انجام گرفت. نتـایج مـطالعـات زمـان سنـجی نشـان داد کـه مـدت زمـان ناخالـص انـدازه گیـری یـک قطـعه نمـونه 258 نـفر دقـیقـه اسـت. هـمـچنین مـدل بـرآورد زمـان مـورد نـیاز پـیمایـش فـواصـل بیـن قطعات نمـونه بر اساس فاصله و شیب بین قطعات نمونه بـه دست آمد ( t (min)=(×d(m) × s(degree))+ (×d(m)×d) که t مدت زمان پیمایش به دقیقه، d فاصله قطعات نمونه به متر و s شیب مسیر به درجه است). خطای نسبی و اریبی نسبی مدل به دست آمده به ترتیب 26 و 8 درصد بود. نتایج برآورد حجم سرپا با تفسیر چشمی حاکی از خطای نسبی 29 و اریبی نسبی3 درصد بود. در این تحلیل مناسب ترین متغیر، حاصل ضرب درصد تاج پوشش در متوسط قطر تاج درختان بر روی تصاویر هوایی بود. بر اساس نتایج، نمونه برداری دوگانه بر مبنای تفسیر چشمی ضمن تایید دست یابی به برآورد حجم سرپا با 10 درصد اشتباه آماربرداری موجب کاهش هزینه ها به میزان 27 درصد و افزایش سرعت برآورد به میزان 39 درصد نسبت به روش کاملا زمینی شد. با رگرسیون گام به گام برای برآورد تراکم درختان بر اساس تفسیر چشمی نیز متغیر مربع مساحت تاج پوشش بخش بر قطر تاج انتخاب گردید. برای این بخش روش های رگرسیون حداقل مربعات معمولی و حداقل مربعات موزون مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که رگرسیون حداقل مربعات موزون ضمن تصحیح پارامترهای مدل سازی، خطای نسبی و اریبی نسبی برآورد تراکم درختان را به ترتیب از 52 و 29 درصد به 41 و 4 درصد کاهش داد. نتایج تحلیل طیفی نشان داد که از بین باند های مختلف، مادون قرمز نزدیک و از بین شاخص های گیاهی، ndvi برای برآورد حجم سرپا مناسب تر بودند. خطای نسبی و اریبی برآورد حجم سرپا بر اساس باند مادون قرمز نزدیک به ترتیب 72 و 10 درصد و براساس شاخص های گیاهی 67 و 6 درصد بود. همچنین ملاحظه گردید که اندازه زمینی پیکسل های تصاویر در این تحلیل نقش چشم گیری نداشت. نتایج تحلیل بافتی حاکی از مناسب تر بودن باند مادون قرمز نزدیک، شاخص همگنی و پنجره 31*31 بود. خطا و اریبی نسبی برآورد حجم سرپا در این روش به ترتیب 43 و 2 درصد بود. نظر به ناهمسالی جنگل مورد تحقیق، ایده امکان برآورد موجودی سرپا بر اساس آماره های پراکنش مقادیر پیکسل های مدل رقومی سطح مطرح شد و مورد بررسی قرار گرفت. استخراج مدل رقومی سطح با الگوریتم انطباق تصویر و با استفاده از پارامترهای توجیه خارجی شامل x، y، z، ، و با اندازه های مختلف پیکسل از 1 تا 10 متر با بازه های یک متری انجام گردید. نتایج نشان داد که انحراف معیار مدل رقومی سطح بهتر از دامنه و بهترین ابعاد پیکسل برای برآورد 5 تا 7 متر است. در این بخش برای مدل سازی علاوه بر روش های رگرسیون از پرسپترون تک لایه استفاده گردید. خطا و اریبی نسبی روش مدل رگرسیون خطی و شبکه عصبی مصنوعی با تابع سیگموئید یکسان و به ترتیب 47 و 2 درصد بود. در نهایت ملاحظه گردید دقت برآورد حجم سرپا با تفسیر چشمی بیشتر از تفسیر عددی بود. به علاوه، در روش های تفسیر عددی کمترین خطای برآورد به ترتیب به شاخص های بافتی، آماره های مدل رقومی سطح و شاخص های طیفی اختصاص داشت. در کل ملاحظه گردید که صحت و دقت برآورد با تفسیر چشمی قابل استفاده در اهداف مدیریتی می باشد؛ اما در زمینه تفسیر عددی تحقیقات بیشتری لازم است.
رستم موسوی میرکلا محمود زبیری
مطالعه سازگاری گونه های سوزنی برگ مهم دنیا، یکی از مهمترین و شاید منطقی ترین کاری باشد که در کشوری چون ایران که از لحاظ تولیدات چوب سوزنی برگان، با کمبود فاحشی مواجه می باشد، باید صورت گیرد. در این مطالعات ، پی بردن به شرایط زیست این گونه ها و بررسی تطبیق آنها با شرایط موجود در کشور ما و جستجو برای یافتن عرصه های مناسب با کشت این گونه ها، باید در سرلوحه برنامه ها قرار گیرد تا بتوانیم از این طریق به تامین آنچه که نیاز داریم، دست یابیم. البته وارد کردن گونه های سوزنی برگ باید با احتیاط و مطالعه و آینده نگری باشد تا ناخواسته جنگلهای با ارزش کشورمان را با هدف ایجاد جنگلهای سوزنی برگ ، قربانی اهداف اقتصادی ننماییم. در این پژوهش ، گونه کریپتومریای ژاپنی که سی درصد جنگلهای طبیعی ژاپن را تشکیل می دهد و برای کاشت در کشور ما، طی طرحهای عظیم جنگلکاری به منطقه گیلان وارد شده، با حداکثر پراکنش جغرافیایی در این استان، مطالعه شد. مناطق کاشت این گونه در ایران منطقه اردجان، پیلمبرا، عنبران محله آستارا، امامزاده عبدالله آمل، اسکولک رودبار، بهدشت سراوان، ساحل گیسوم، باغ اکولوژی لاهیجان، نهالستان شهرپشت و باغ اکولوژی نوشهر می باشد. از چهار منطقه مورد مطالعه، منطقه اسکولک رودبار در قسمت جنوب شرق استان گیلان و بهدشت سراوان نزدیک (15km) شهرستان رشت ، اردجان و پیلمبرا در قسمت غربی این استان (40km شهرستان طالش) واقع شده است . از لحاظ زمین شناسی این مناطق، منطقه اردجان و پلیمبرا متعلق به دوران چهارم و در مناطق اسکولک و سراوان آثار دوران اول و ژوراسیک زیرین دیده شده است . منطقه اردجان از لحاظ سطح بالاترین میزان (5/5 هکتار) و بعد از آن به ترتیب مناطق اسکولک (4/5 هکتار)، پلیمبرا (2/5 هکتار)، سراوان (15 هکتار) قرار دارند. در تین بررسی روش آماربرداری صد درصد بود، که در آن قطر برابر سینه تمام درختان در ارتفاع برابر سینه، به همراه فاکتورهای کیفی چون دوشاخگی، سه شاخگی، پیچیدگی تنه، پوسیدگی تنه و سرشکستگی مطالعه شده است . همچنین ارتفاع کل و ارتفاع تاج به روش تصادفی اندازه گیری شد. تعداد در هکتار در منطقه اردجان 522 اصله در منطقه اسکولک 715 اصله و در منطقه سراوان 1600 اصله تعیین شده است . سطح مقطع برابر سینه در منطقه اردجان 30/79 متر مربع، در منطقه پیلمبرا 18/81 متر مربع، در منطقه اسکولک 30/6 متر مربع و در منطقه سراوان 77/5 متر مربع اندازه گیری شد. میانگین قطر برابر سینه در منطقه اردجان 27/4 سانتی متر، در منطقه پیلمبرا 28/21 سانتی متر، در منطقه اسکولک 23/4 سانتی متر و در منطقه سراوان 24/4 سانتی متر بوده است . میانگین ارتفاع کل در منطقه اردجان 15/9 متر، در منطقه اسکولک 15/4 متر، در منطقه پلیمبرا 16 متر و در منطقه سراوان 15/3 متر می باشد. بالاترین درصد تاج پوشش در منطقه اسکولک (حدود 90 درصد) و پایین ترین آن در منطقه اردجان (حدود 50 درصد) می باشد. کمتر از 4 درصد درختان دارای علایمی چون دوشاخگی، دارای پیچیدگی تنه، پوسیدگی تنه و سرشکستگی بودند. از لحاظ خاک شناسی به استثنای منطقه اسکولک که دارای بافت کاملا رسی می باشد در بقیه نقاط دارای بافت لیمونی رسی و لیمونی-رسی-شنی می باشد. نتایج کلی بدست آمده از این تحقیق حکایت از آن دارد که این گونه بیشتر، آب و هوای خیلی مرطوب و خاک دارای آب کافی و زهکشی تا حدی مطلوب و ارتفاع تا 300 متر از سطح دریا را می پسندد. سازگاری این گونه از لحاظ بالاترین میزان رشد، مربوط به منطقه پیلمبرا و اردجان و از لحاظ بالاتر بودن تعداد پایه ها، منطقه اسکولک بوده است .
پریسا پناهی محمود زبیری
یکی از مهمترین اطلاعات مورد نیاز در جنگلداری شهری آگاهی از مساحت فضاهای سبز شهری میباشد. امروزه در کشورهای مختلف دنیا از روشهای مختلفی به منظور نیل به این هدف استفاده می گردد. در این تحقیق برای اولین بار در ایران از روشهای مختلف آمار برداری شامل آماربرداریهای صد در صد با استفاده از نوارهای 10 متری، نمونه برداری های تصادفی ساده، بلوکهای تصادفی، منطم تصادفی، دو مرحله ای و نمونه بردای با شبکه نقطه چین و با استفاده از عکسهای هوایی جهت برآورد مساحت درختان حاشیه ای خیابان ولیعصر تهران به طول 500 متر (500 نوار ده متری در دو طرف خیابان) استفاده گردید. در آمار برداری صد درصد که به عنوان مبنای مقایسه با سایر روشها در نظر گرفته شده دو قطر عمود بر هم در محل برابر سینه و قطرکوچک و بزرگ تاج درختی که سر هر 10 متر یا نزدیک به آن قرار داشت، اندازه گیری شدو با اندازه گیری قطر بزرگ تاج درختان (که همان عرض نوارهای 10 متری بود) مساحت نوارهای محاسبه گردید. در سایر روشها نیز از بین نوارهای اندازه گیری شده، تعدادی انتخاب و با استفاده از فرمولهای مربوطه، محاسبات صورت پذیرفت. با استفاده از آزمون کای اسکور نرمال بودن داده ها اثبات گردید و از آزمون t برای تعیین معنی دار بودن اختلاف بین روش های مختلف نمونه برداری با آمار برداری صد در صد استفاده شد. در این مرحله تنها اختلاف روش بلوکی تصادفی (حالت اول) با آمار برداری صد در صد معنی دار بود که از مقایسه حذف و برای تعیین روش آمار برداری بهینه مقدار e2% * t برای سایر روش های نمونه برداری محاسبه گردید. در بین سایر روش های نمونه برداری کمترین مقدار e2%*t مربوط به روش نمونه برداری با شبکه نقطه چین (65/2306) بود. علاوه بر این چون این روش نیاز به زمان و نیروی کار کمتری دارد، و ساده می باشد لذا به عنوان مناسبترین روش آمار برداری و جنگلداری شهری پیشنهاد می گردد.