در معماری اسلامی، به ویژه در شرق اسلامی و ایران ساخت گنبد در بنا، تکامل و تحول فرائانی یافت و بنای گنبد دار به تدریج بر دیگر سبک ها پیشی گرفت و در روزگار سلجوقیان در معماری مساجد به طور کامل جانشین شبستان ستون دار شد. گنبد اصولاً جنبه حفاظتی دارد ولی این عنصر حفاظتی نیز مانند عناصر انتفاعی، عملاً دارای جنبه های هنری است و به عبارت دیگر ذوق و سلیقه ی زیبایی خواهی در آن وجود دارد و انواع ساده و به خصوص نوع دو پوششی آن را می توان در زمره ی هنرهای تزئینی محسوب داشت. جلوه گنبد و عظمت آن با تزیین تکامل یافت. تزئیناتی که در معماری با مصالح بکاربرده شده در ساخت گنبد ارتباط مستقیم داشت . نقشها و طرح ها بر روی گنبد با به کارگیری کاشی و روش های کاشی کاری و همچنین چیدمان آجر و قرار گیری آنها در کنار هم و استفاده از رنگ هایی که در طبیعت موجود بود با ذکر نام حضرت حق و به صورت کتیبه جلوه گر شده است. در این رساله به روش توصیفی تحلیلی نقوش روی گنبد هشت نمونه از ابنیه قدیمی شهر یزد مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت . علاوه بر نقوش طرح ها و مصالح مورد استفاده در تزئینات روی گنبد بناهای مذکور در تحلیل و نتیجه گیری نهایی مورد مطالعه قرار گرفت. بعد از مطالعه و بررسی نقوش روی گنبدهای انتخاب شده در یزد بعضی از نقوش با آرایش آجری و بخشی نیز با کاشیکاری روی گنبدها جلوه گر شده اند .پوشش بیرونی بعضی از گنبدها از آجر و چیدمان آن بوده که منجر به نقش اندازی و جلوه ای برای زیبایی و تزیین گنبد بوده است و روی پوسته بعضی دیگر از این گنبدها تزیینات کاشی کاری با انتخاب نوع کاشی و نوع رنگ به کاررفته در آن زیبایی را به این سازه های معماری اسلامی داده است . مبانی نقوش مثل : تکرار، تنوع، تقارن، توازن، وحدت نیز مورد مطالعه قرار گرفت و با توجه به اینکه تکرار نشان از ذکر است و وحدت در عین کثرت همه اجزا را به نقطه مرکزی گنبد می رساند و همچنین از حیث روانشناسی رنگ، رنگهای استفاده شده رنگهای پاک هستند ؛ نمود رنگ ایمان، رنگ دانش ( آبی و زرد ).