حاکمیّت مغول به همراه قواعد خاص «یاسا» بر جامعه¬ی تابع احکام اسلامی ایران، قوانین اسلامی و یاسا را در معرض کنش متقابل قرار داد که نظر به اختلاف سطوح تمدنی دو قوم، این تعامل روند یکسانی نداشت و بسته به مقتضیات حکومت، میزان و نوع آن متفاوت بود. در این راستا فرض ما بر این است که اختلاف موجود با منتفی کردن جایگزینی قوانین، سبب¬ساز روند پیوسته و گسسته، در جهت هم¬سازی گردید. در بررسی موضوع پژوهش، رویکرد اپوخه (خودداری از سوگیری شخصی) در اصطلاح پدیدارشناسان به کار گرفته شد. یافته¬های عرضه شده این روش پاسخ موقت را تأیید و تصدیق می¬کند که روح حاکم بر این کنش مصلحت حکومت بوده، لذا به تناسب آن نوع و روند تعامل متفاوت بوده است. در تعامل قوانین اسلامی و یاسا، همکاری، مانندگردی(همانندی)، همستیزی، رقابت و سبقت¬جوی به چشم می¬خورد.