نام پژوهشگر: زینب رضایی عارفی

زندگی، زمانه و فعالیت‏های خواجه غیاث الدین محمد رشیدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی 1392
  زینب رضایی عارفی   جواد عباسی

در پی حمله و سلطه مغولان در ایران، ساختارهای سیاسی و بسیاری از مراکز اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رو به نابودی گذاشت. مغولان بیابانگرد با روحیه و خصلت نظامی‏گری قدم در این سرزمین گذاشته و همچون پیشینیان ترک‏تبار حاکم بر ایران، پی به ضرورت بهره‏مندی از توان و تجربه دیوان سالاران ایرانی بردند. آنان برای تداوم حکومت‏شان با کمک این دیوان سالاران در صدد بازسازی کشور برآمدند. خاندان رشیدی از جمله مهم‏ترین خاندان های دیوانی این دوره (694-736ه.ق) بودند. این خاندان در حدود نیمی از کل عصر ایلخانی، یعنی از عصر غازان خان تا پایان این دوره ، حضوری موثر در امور حکومتی داشتند. با این حال تا آنجا که به پژوهش های تاریخی مربوط می شود، بررسی در باره این خاندان بیشتر به شخص خواجه رشیدالدین فضل‏الدین همدانی محدود شده است. با توجه به این مهم، پژوهش حاضر بر آن است تا زندگانی و نقش تاریخی دومین شخصیت برجسته این خاندان، یعنی خواجه غیاث الدین محمد ابن رشیدالدین را ، مورد بررسی قرار دهد. براساس یافته های این رساله خواجه غیاث الدین محمد را می توان خاتم وزرای مقتدر ایرانی دانست. در سایر ادوار تاریخ ایران نظیر؛عهد تیموری کمتر شاهد قدرت‏نمائی و تاثیرگذاری وزیران در قیاس با دوره حاکمیت ایلخانان هستیم. عملکرد خواجه غیاث الدین محمد سبب شد یاد و میراث خاندان رشیدی پس از قتل پدر و غارت میراث مادی و معنوی او، در تاریخ ایران باقی بماند. خواجه غیاث‏الدین با احیاءربع رشیدی و حمایت گسترده از علماء و شعرا و عنایت به متصوفه نقش آشکاری در رونق علمی و ادبی ایران در عصر ایلخانی ایفاء کرد.