فاطمه صادقی تبار یحیی کاردگر
بررسی صور خیال در شعر شاعران نابینا، به عنوان گویندگانی که از دیدن زیبایی های بصری محروم بوده اند، از موضوعاتی است که تا کنون مورد نقد و تحلیل قرار نگرفته است. در این بررسی صور خیال شاعرانی که نابینای مادرزاد بوده و یا در اوایل عمر نابینا شده اند مورد بررسی قرار گرفت تا سهم عناصر دیداری در شکل گیری صور خیال مشخص شود. همچنین در کنار معرفی این شاعران مهجور با دنیای اشعار آنها هم ارتباط برقرار شود. در این راستا جهت آشنایی بیشتر بازندگی نابینایان ابتدا کلیاتی درباره نحوه زندگی و ارتباط نابینایان با جهان و دریافت اطلاعات آنها از محیط مطرح شده است. در ادامه پس از بررسی تذکره های متفاوت جهت یافتن نام شاعران نابینا از زمان رودکی تا حدود پنجاه سال پیش، شعرای روشندلی که به طور مادرزادی، نابینا بوده یا سن نابینایی آنها کمتر از هفت سال است در اولویت بررسی قرار گرفت، همچنین دو شاعر نابینای معاصر هم به این لیست اضافه شد و مختصری از زندگینامه و نمونه اشعار و برجستگی های خیالی آنها از تشبیه و استعاره و کنایه، مجاز و صنایع بدیعی موسیقی ساز و خیال انگیز مورد بررسی قرار گرفت. همچنین زندگینامه و صور خیال در شعر شاعر مورد تاکید، شوریده شیرازی از شاعران سبک بازگشت به طور گسترده بررسی شد. شوریده شیرازی از شاعران روشندل توانمندی است که نام او و اشعار پر شور این شاعر در عین نابینایی اش، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از صور برجسته خیالی شوریده می توان به تشبیهات مرکب بصری و زیبای او که عموماً تصویری حسی را ارائه می دهد، اشاره کرد. صور خیال شاعران نابینا از دو زاویه مورد بررسی قرار گرفت، شاعرانی که صور خیالشان موروثی است و سنت را بیشتر اساس کار قرار داده اند و شاعرانی که در کنار سنت از تجربه های فردی در ایجاد صور خیالشان بهره برده اند. بررسی صور خیال نابینایان قبل از دوران معاصر نشان می دهد که شعر آنها در کنار شاعران بینا از وجه تمایز خاصی برخوردار نیست و تنها آفریدن تصاویر بصری از ره آورد سنت در عین نابینایی مورد توجه قرار می گیرد. و می توان ادعا کرد که صور خیال در اشعار بیشتر شاعران چه بینا و چه نابینا اغلب تقلیدی است و از راه گوش کسب می شود؛ اما با بررسی شعر معاصر می توان به تفاوت شعر نابینایان پی برد. انعکاس تجربه های فردی شکل گرفته از نابینایی، در شعر معاصر به چشم می خورد. هر جا شاعر از تجربه های فردی در ایجاد صور خیال بهره برده شعری متمایز آفریده است.
