نام پژوهشگر: محمدکاظم سیاهانی سیب

بررسی اختلاف قرائات جزء سی ام قرآن مجید و تأثیر آن بر درک مخاطب
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان - دانشکده ادبیات 1392
  محمدکاظم سیاهانی سیب   فرید خلیفه لو

به دلایلی از قبیل تنوع لهجه های عربی، عاری بودن خط نوشتاری قرآن در صدر اسلام از نقطه و اعراب و اجتهادات شخصی برخی از قراء، اختلافاتی در کیفیت قرائت برخی از الفاظ قرآن پدید آمد که جهت محدود کردن تعداد قرائات، علمای علم قرائت، با تعیین شرایطی از قبیل نقل به تواتر، موافق بودن با قواعد زبان عربی و رسم الخط مصحف عثمانی، قرائات را به انواع متواتر، مشهور، آحاد، شاذ و موضوع تقسیم بندی کردند. از میان این انواع، علما فقط خواندن قرآن طبق قرائات متواتر و مشهور را جایز دانسته اند. موضوع مورد بحث این رساله، تأثیر اختلاف قرائات بر معنی و مفهوم آیات و درک مخاطب یا خواننده ی قرآن است. برای پرداختن به این موضوع، پس از مروری بر تاریخچه ی قرآن و قرائات و معرفی قاریان چهارده گانه، به بررسی موردی اختلاف قرائات ده گانه در جزء سی ام با معیار قرار دادن قرائت عاصم به روایت حفص، و تقسیم بندی آن ها بر اساس مباحث زبان شناسی ، اقدام و معنی الفاظی که دارای اختلاف قرائت هستند با استناد به لغت عرب، تفاسیر قرآن و کتب قرائت، مورد بررسی قرار گرفته است. از میان حدود سیصد و نود مورد اختلاف در فرش الحروف و اصول که قاریان در جزء سی ام باهم دارند، ??? مورد در آواشناسی و واج شناسی،?? مورد در ساختواژه و ?? مورد در مبحث نحو قابل بحث و بررسی است. در پایان نگارنده به این نتیجه رسید که اختلافات آوایی تأثیری بر معنی ندارند. در مواردی اختلافات ساختواژه ای و نحوی- از قبیل اختلاف در اسم فاعل و صفت مشبهه، ثلاثی مجرد و مزید، فاعل مفرد و جمع، صیغه غایب و مخاطب و معلوم و مجهول- بر معنی الفاظ و برخی آیات تأثیرگذار بوده است. اما این اختلافات، از جنس تنوع است نه از نوع تناقض و تضاد؛ و در واقع تأثیر زیادی بر معنی و مفهوم کلی آیات که منجر به اختلاف در عقیده یا تناقض در برداشت احکام فقهی گردد، نداشته است.