چکیده: بافندگی یکی از هنرهای صناعی است که شامل بافته¬های داری، بافته¬های دستگاهی و دستی می¬باشد؛ پارچه¬بافی در گروه بافته¬های دستگاهی قرار می¬گیرد و دیبا نیز یکی از دستبافته¬های دستگاهی است. این دست¬بافته نفیس یکی از پارچه¬های ابریشمی است که در طول قرون گذشته بافته می¬شده است؛ شواهد و مستندات نشان می¬دهد در دوره ساسانی و سده¬های نخستین اسلامی این بافته ارزشمند به سفارش دیگر کشورها بافته و صادر می¬شده است. بنابراین شناسایی ماهیت این دستبافته¬ی نفیس، به¬عنوان بخشی از هویت ایرانی و گامی در جهت احیای این دستبافته ارزشمند، امری ضروری محسوب می¬گردد. به همین منظور پژوهش حاضر با روش توصیفی- استنادی و تاریخی به شیوه¬ی کتابخانه¬ای، اسنادی به واکاوی در مستندات تاریخی و متون منظوم و منثور پرداخته و می¬کوشد تا با استفاده از شواهد تاریخی و توصیفات ادبی، ماهیت دیبا را از پیش و پس از اسلام مشخصاً تا پایان دوره آل¬بویه شناسایی و الگویی تصویری دقیقی از آن را ارائه نماید. توصیفات تاریخی و شواهد ادبی نشان می¬دهد که دیبا از ابریشم¬های رنگین و در رنگ و نقش¬های متنوعی بافته می¬شده و این مقوله با یافته¬های باستان¬شناختی باقیمانده از دوره ساسانی و آل¬بویه نیز مطابقت دارد.