در این پژوهش به معضلات کالبدی و اثر آن در بعد اجتماعی سکونتگاه پرداخته شده است. این معضل هم شکل شدن شهرهاست و در همه سکونتگا های کشور قابل مشاهده است. هدف این پژوهش ارائه راهکارهایی طراحانه برای کاهش این معضل در زمینه ی مشخص و در ارتباط با منطقه ترکمن صحرا است. پرسش های تحقیق به میزان ارتباط ساختار کالبدی با ساختار اجتماعی و چگونگی تاثیر آن ها در سکونتگاه های ترکمن معطوف شده اند. برای پرداختن به معضل فوق ابتدا ساختار و روابط اجتماعی قوم ترکمن در طایفه یموت مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی تحلیلی می باشد. در بررسی ساختار اجتماعی ترکمن از روش های توصیفی و تاریخی، مشاهده ای و کتابخانه ای استفاده شده است. ساختار خویشاوندی به عنوان مهمترین عامل انتظام فضاها و شکل گیری گروه های سکونتی ترکمن شناخته شد و سه مقیاس سکونتگاهی سامان دهنده فضاها مشخص گردید. نتایج حاصل از برداشت های کالبدی نمونه های موردی انتخاب شده مقایسه گردید و وجود تاثیر پذیری ساختار کالبدی از ساختار اجتماعی را به شکل قوی تأیید کرد. در ادامه مولفه های کیفیت محیط، مرتبط با این عوامل ذکر شده جهت ارائه اصول و ضوابط طراحی در سه مقیاس سکونتگاهی مشخص شده مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.