معاد از اساسی ترین باورهای دو دین اسلام و زرتشت به شمار می رود. ساختار باورهای اسلامی در زمینه ی معاد با ساختار باورهای زرتشتی، اشتراکات و تفاوت هایی دارد. اشتراکاتِ این دو ساختار، سبب شده برخی از پژوهشگران غربی و ایرانی ادعا نمایند که معاد اسلامی از معاد زرتشتی وام گرفته است. یکی از راه های سنجش این ادعا، «بررسی تطبیقی معادشناسی در دین اسلام و زرتشت» است که در اینجا با رویکرد تفکیک بین قرآن و روایات در دین اسلام، و بین گاهان (گات ها) و متون غیر گاهانی در دین زرتشت انجام می شود. این بررسی تطبیقی به ما کمک می کند در سه گام، ادعای وامگیری را بررسی کنیم: در گام نخست میزان اشتراکات را می سنجیم و نتیجه می گیریم امکان وامگیری اسلام از زرتشت ـ بدون در نظر گرفتن دیگر قرائن ـ وجود دارد. مهم ترین عناوین مشترک آخرت شناسی اسلامی و زرتشتی، به این شرح است: مرگ؛ برزخ و جهان پس از مرگ؛ رجعت و بازگشتِ برخی از پهلوانان؛ رستاخیز و فرَشگِرد؛ زنده شدن مردگان و تن پَسین؛ حسابرسیِ اعمال؛ صراط و پُل چینوت؛ بهشت؛ دوزخ؛ اعراف و هَمَستَگان؛ جاودانگی. در گام دوم می بینیم که این اشتراکات عمدتاً در متون زرتشتیِ متأخر و معاصر ادیان ابراهیمی است که بسیاری از آنها پس از اسلام نگاشته یا بازنویسی شده است. لذا در برابرِ احتمال وامگیریِ اسلام، احتمال وامگیریِ منابع متأخر زرتشتی نیز مطرح می شود. در گام سوم با نگاهی اسطوره شناسانه ملاحظه می کنیم همه ی اجزای کلیِ ساختار آخرت شناسی اسلامی با روایت این دین از آغاز جهان ـ خصوصاً «سانحه ی ازلی» یا آغاز «دوران» ـ سازگاری و تناسبی دقیق و منطقی دارد. سانحه ی ازلی طبق گزارش های اسلامی، «عصیان حضرت آدم 7» است که آغاز دوران را رقم زد. اما برخی از اجزای کلی ساختار آخرت شناسی زرتشتی که عمدتاً با اسلام مشترک است، چنین تناسبی ندارد و ناسازگار است. سانحه ی ازلی زرتشتی، «هجوم اهریمن و سپاهش به گیتی و پدیدآمدن شرور» است. این عدم تناسب و ناسازگاری ها، احتمال وامگیری متون متأخر زرتشتی از ادیان ابراهیمی، خصوصاً اسلام را تقویت می کند. کلید واژه: خداوند، مزدا، اهریمن، مرگ، معاد، رستاخیز، فرَشگِرد، اسلام، زرتشت، قرآن، روایات، گاهان، سانحه ی ازلی، ملائکه، بهشت، دوزخ، وامگیری.