نام پژوهشگر: ایمان شیروانی دهکردی
ایمان شیروانی دهکردی امین نعمت اللهی
مواد شیمیایی مختلفی در مزارع پرورش ماهی و کارهای تحقیقاتی مربوط به بیولوژی ماهی به عنوان بیهوش کننده استفاده می شوند تا استرس وارد شده به ماهی را در زمان گرفتن ماهی کم و به مهار و مقیدکردن آن در حین انجام عملیات مختلف کمک کنند. حمل و نقل و دستکاری با استفاده از مواد شیمیایی جهت بیهوشی در ماهی ها در مقایسه با عدم استفاده از آنها با توجه به سطح گلوکز موجود در خون و فاکتورهایی مانند تغییرات آنزیم های کبدی (ast ,alt ,alp)، میزان پروتئین کل و bun استرس پایین تری در ماهی ایجاد می کند که همین امر یکی از فاکتورهای اساسی در بیهوشی ماهی محسوب می شود. در مطالعه ی حاضر چگونگی روند بیهوشی بالینی با دو داروی بیهوش کننده ی کتامین هیدروکلراید و پروپوفول به روش غوطه وری در سیاه ماهی (capoeta damascina) بررسی شده است. بدین منظور تعداد 10 قطعه سیاه ماهی با وزنی در حدود 200-100 گرم تهیه و به دو گروه تقسیم شدند. کتامین با دوز 100 و پروپوفول با دوز 10 میلی گرم در لیتر آزمایش شدند. شروع بیهوشی، مدت زمان بیهوشی و برگشت از بیهوشی در هر گروه ثبت شد. طبق نتایج به دست آمده مشخص شد که زمان شروع اثر بیهوشی با داروی پروپوفول در مقایسه با کتامین به شکل معناداری (0/05 p<) بسیار کوتاهتر بود؛ همچنین طول اثر بیهوشی با پروپوفول در مقایسه با کتامین به شکل معناداری (0/05 p<) بسیار بیشتر بود. در این مطالعه برای اولین بار بیهوشی با داروی کتامین هیدروکلراید به شیوه ی غوطه ور ساختن ماهی در تانک حاوی دارو مورد ارزیابی قرار گرفت. چنانچه اشاره شد، میزان داروی کتامین مصرفی جهت ایجاد بیهوشی در ماهی در مقایسه با دوز داروی پروپوفول ده مرتبه بیشتر بود؛ همچنین شروع اثر دارو کندتر و پایداری اثرش کمتر بود. استفاده از داروی پروپوفول به شکل غوطه ور سازی نسبت به کتامین به ایجاد بیهوشی با القای سریع، زمانی طولانی تر و تأثیری پایدارتر انجامید. با توجه به این موارد، داروی کتامین جهت ایجاد بیهوشی اساساً توصیه نمی شود؛ زیرا نه مقرون به صرفه است و نه قادر است بیهوشی طولانی تری ایجاد نماید. البته در این مطالعه فقط به ارزیابی بالینی اثرات پروپوفول بر سیاه ماهی پرداخته شد و تأثیر دارو بر آنزیم های کبدی یا تعداد تنفس، ضربان قلب و یا دمای بدن ماهی مورد بررسی قرار نگرفت.