راهیان نور- به عنوان نحوی مواجهه با آثار و پیامدهای مادی و معنوی جنگ تحمیلی- پدیده‏ای است که در سال‏های اخیر از رشد و توسعه قابل توجهی برخوردار شده و در سطوح و زوایای مختلف بخصوص از طریق مقایسه با صورت‏های مرسوم موزه جنگ و گردشگری سیاه قابل مطالعه است. موضوع اصلی این تحقیق، بررسی عوامل و زمینه‏های فرهنگی شکل‏گیری کاروان‏های راهیان نور است. در این تحقیق تلاش شده است تا با استفاده از روش تاریخی- تطبیقی و رجوع به منابع مختلف، به مطالعه عمیق و چند بعدی تعداد محدودی از موارد که در ضمن آن، معنای اجتماعی و بستر نیز حایز اهمیت است، پرداخته شود. در این گونه تحقیقات، محقق در زمان مطالعه شواهد تاریخی یا تطبیقی، از آگاهی به گذشته و زیستن در زمان حال تأثیر می‏پذیرد و بنابراین، آگاهی کنونی محقق به تاریخ اساساً با شیوه‏ای که گذشته برای هر فرد قدیمی جلوه‏ می‏کرد، متفاوت است. یافته‏های این تحقیق نشان می‏دهد که راهیان نور به شدت از زمینه‏های تاریخی- فرهنگی جامعه ایران متأثر بوده و در عین حال در تعامل با عوامل اجتماعی- فرهنگی زمان پیدایش خود، صورت‏بندی نهایی یافته است. در این چارچوب، ماهیت انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، نقش رهبران انقلاب اسلامی، هیئت‏های انقلابی، روایت و روایتگری (چه مکتوب و چه شفاهی)، تحولات فرهنگی دهه‏ها هفتاد و هشتاد، تحولات شهری و شهرسازی و نهایتاً جدال گفتمان‏های تهاجم فرهنگی و شکاف نسلی برسازندگان صورت نهایی راهیان نور به شمار می‏آیند.