نقی ربیعی سوخته کش سید ابوالقاسم مرتضوی
چای به عنوان مهمترین نوشیدنی به خصوص در جامعه ایران و همچنین به عنوان یک محصول راهبردی در استان های گیلان و مازندران همواره مورد توجه سیاست گذاران جهت مساله امنیت غذایی و اشتغال در استان های شمالی کشور، بوده است. این محصول در دوران پس از انقلاب اسلامی به دلایل ذکر شده دستخوش اجرای سیاست های گوناگونی بوده است که این سیاست ها اثرات متفاوتی بر وضعیت اقتصادی و رفاهی کشاورزان تولیدکننده، کارخانجات فرآوری کننده محصول و در نهایت مصرف کنندگان نهایی بازار به همراه داشته است. در این مطالعه این بسته-های سیاستی با توجه به نوع و نحوه اجرایی در دوره 1358 تا 1390 به تفکیک شش زیر دوره 1369-1358 (بسته ی سیاست انحصاری)، 1377-1370 (بسته ی سیاست انحصاری دوره دوم)، 1382-1378 (بسته ی سیاست خصوصی سازی)، 1383 (بسته ی سیاست آزاد سازی بازار)، 1388-1384 ( بسته ی سیاستی تعیین متولی دولتی خرید تضمینی و وضع قیمت تضمینی) و 1390-1389 (بسته ی سیاستی تشکیل مجدد سازمان چای) بررسی کردیم. برای دوره های فوق الذکر با توجه به اهداف از پیش تعیین شده تاثیر بسته های سیاستی را بر شاخص های بازاری (تولید، مصرف، واردات، صادرات و تغییرات موجودی انبار) سنجیدیم. همچنین تاثیر این بسته های سیاستی را بر قدرت رقابت محصول داخلی در بازار محاسبه کردیم. برای بررسی اثرات رفاهی حاصل از اجرای بسته های سیاستی با استفاده از تخمین معادلات عرضه، تقاضا، واردات و صادرات در نرم افزار eviews، کشش های قیمتی را استخراج کرده و بازار چای ایران را با استفاده از نرم افزار gams مدلسازی نمودیم. بر اساس نتایج حاصل از مقایسه ی بسته های سیاستی اجرایی، بسته ی سیاست انحصاری جهت بهبود شاخص های بازاری تولید، مصرف، واردت و تغییر در موجودی انبار موفقیت بیشتری نسبت به دیگر بسته های سیاستی داشته است. از دید شاخص صادرات دوره 1383 به بعد به جهت صادرات بیشتر موفقیت بیشتری نسبت به دیگر دوره ها داشته است. شاخص های رفاهی محاسبه شده در بازار چای خشک نشان می دهد در دوره های دوم و سوم رفاه تولیدکننده و مصرف کننده به طور همزمان افزایش داشته است. در صورتی که در دیگر دوره ها با افزایش رفاه تولیدکننده، رفاه مصرف کننده کاهش یافته است. همچنین برآورد شاخص نسبت تمرکز به عنوان معیار سنجش قدرت رقابت محصول داخلی در بازار داخل و سهم محصول داخلی در بازار داخل دوره اجرای بسته ی سیاست انحصاری را نسبت به دیگر دوره های سیاست گذاری موفق تر نشان می دهد
