نام پژوهشگر: زهرا ملک پور شهرکی

مطالعه و طبقه بندی سفال های آبی و سفید شمال دشت اصفهان بر اساس یافته های بررسی باستان شناسی دشت بُرخوار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده هنر 1392
  زهرا ملک پور شهرکی   محمد مرتضایی

سفال اسلامی به دلیل تنوع در فرم، شکل و زیباییِ تزئینات آن همواره مورد توجه بسیاری از محققان و هنرمندان بوده است. سفال گران اسلامی در زمینه‎‏ی ساخت لعاب، خمیره ‏های سفالی، ساخت بدل چینی و نقش ‏اندازی روی سفال به شیوه ‏های متفاوت، به ابداعات قابل توجهی دست یافتند. از جمله این ابداعات ساخت ظروف آبی و سفید است که به عقیده برخی از محققین نمونه ‏های ابتدایی این نوع ظروف به قرون 3و4هجری قمری تعلق دارد. در دوران ایلخانی و تیموری این سفال با کیفیت بهتری نسبت به دوران قبل عرضه شد؛ تا اینکه در دوره صفویه ظروف آبی و سفید از لحاظ تکنیک ساخت، لعاب، نقش و ... به اوج ترقی خود رسید و با تغییرات اندکی نیز تا زمان قاجار ادامه یافت. مراکز اصلی ساخت این سفال ‏ها در ایران، در شهرهای کرمان، مشهد و یزد بوده و اشاراتی نیز به تولید آنها در اصفهان گردیده است. اما مطالعات و پژوهش ‏های قابل توجهی در حوزه سفالینه ‏های آبی و سفید اصفهان صورت نپذیرفته است. در این راستا موضوع این رساله بررسی و مطالعه سفالینه ‏های آبی و سفید به دست آمده از دشت برخوار است به منظور گونه‏شناسی و تاریخگذاری نسبی سفالینه‏ها که تعداد نمونه‏های مورد مطالعه از بررسی به 155 قطعه می‏رسد و تاکنون مطالعه‏ای روی آنها انجام نشده است. از این‏رو در این رساله که به روش کتابخانه‏ای و میدانی انجام یافته، سعی بر آن است که با بررسی نقوش این سفال ‏ها و همچنین مطالعه تطبیقی و نیز بررسی منابع تاریخی معتبر و بازدید از موزه ‏ها(آبگینه و سفال، رضا عباسی، چهلستون و سرتیپ سدهی خمینی ‏شهر در اصفهان)به گونه ‏‏شناسی و گاهنگاری نسبی این سفال ‏ها پرداخته شود. با توجه به مطالعات صورت گرفته می ‏توان دریافت که این سفال ‏ها به قرون 9-14 هجری قمری متعلق بوده و جزء سفال ‏های وارداتی محسوب می ‏شوند که وجود این گونه سفال در قلعه ‏ها و کاروانسراها نشاندهنده ‏ی تجارت در این دوران و نیز مسیر ارتباطی محوطه‏ های فوق با دشت برخوار دارد.