مقدمه: اندومتریوز یک بیماری وابسته به استروژن است که در آن بافت شبیه اندومتریوم خارج از حفره رحمی رشد می کند. اندومتریوز ویژگیهای مشترک بسیاری مثل تکثیر سلولی و تمایل به متاستاز را با نئوپلازیا نشان می دهد. h2a.z یک واریته هیستونی است که در تکثیر سلولی نقش دارد. فاکتورهای رونویسی موقعیت این واریته هیستونی را در کروماتین تعیین میکنند و در تنظیم داینامیک کروماتین و بیان ژن نقش دارند. قرارگیری h2a.z بخشی از یک فرایند تنظیمی اپی ژنتیکی است که با تغییرات پس ترجمه ای ویژه هیستونی از طریق برهمکنش با دیگر پروتئین ها بیان ژن را میانجی گری می کند. h2a.z یک تنظیم کننده مهم بیان ژن است و از دست رفتن تنظیم آن منجر به افزایش تکثیر سلولی در پستانداران می شود. هدف از این مطالعه ارزیابی بیان ژن h2a.z در بافت اندومتر اکتوپیک و یوتوپیک در زنان مبتلا به بیماری اندومتریوز در مقایسه با گروه کنترل بود. مواد و روش ها: برای هر دو گروه بیمار و کنترل فرم رضایت نامه همکاری در طرح از افراد گرفته شد. سن بیماران 20-45 سال بود و بدلیل ناباروری و درد ناحیه شکم مراجعه کرده بودند. همچنین مبتلا به هایپرپلازیا یا نئوپلازیا نبودند. بافت اکتوپیک بوسیله جراحی لاپاراسکوپی بدست آمد و بافت اندومتر در گروه کنترل و بافت یوتوپیک بوسیله پایپل نمونه برداری شد. پس از سنتز cdna با روش qpcr بیان کمی ژن مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین میزان حضور واریته هیستونی h2a.z در کروماتین بافت های اکتوپیک و یوتوپیک و گروه کنترل بررسی شد. برای هر یک از گروه های یوتوپیک، اکتوپیک و گروه کنترل حداقل 10 نمونه مورد آزمایش قرار گرفت. آنالیز داده ها با روش one way anova انجام شد. نتایج: مطالعات ما نشان داد که در افراد نرمال بیان ژن h2a.z در فاز تکثیری افزایش معنی داری نسبت به دو فاز قاعدگی و ترشحی دارد. همچنین، میزان بیان این واریته هیستونی در بافت اکتوپیک بیماران مبتلا به اندومتریوز افزایش معنی داری نسبت به بافت یوتوپیک و گروه کنترل نشان داد. نتیجه گیری: یافته های ما برای اولین بار نشان داد که واریته هیستونی h2a.z می تواند بعنوان یک فاکتور اپی ژنتیکی داینامیک در بیماری اندومتریوز و ناباروری مورد ملاحظه قرار گیرد.