درک بایستۀ ساخت و ماهیت دولت مدرن در ایران، مستلزم شناخت شرایط تاریخی و بستر اجتماعی شکل گیری، عناصر عینی و نظری تکوین، تکامل و بررسی نظریه های مربوط به پیدایش دولت مدرن در غرب و بازاندیشی در اصول، مؤلّفه ها و کارویژه های این پدیدۀ مبهم می باشد. در دنیای امروزی که مفهوم و ماهیت تمامی نهادها، ساختارها، روابط و قواعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی تغییر کرده ، دولت مدرن نیز معنایی متفاوت یافته و از این رو دیدگاه های متعدّدی حول محور آن شکل گرفته است. نمایندگی، تفکیک قوا، حاکمیت قانون و تضمین حقوق و آزادی های بنیادین را می توان از جمله مهمترین اصول ساختاری و هنجاری حاکم بر چنین دولتی دانست. توجه به این مسأله نیز واجد اهمیت است که علم حقوق به تنهایی و بدون کنش گری متقابل با سایر فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نمی تواند گذار به دولت مدرن را عملی سازد. در جامعۀ ایرانی تکوین دولت مطلقه، واکنشی به ضرورت نوسازی سیاسی و اقتصادی، پس از درک تحولات ناشی از انقلاب مشروطه بود. بدین ترتیب دولت مطلقه در قالب "مطلقۀ نظامی" توسط رضاخان پهلوی شکل گرفت و سپس در دوران فرزندش محمد رضا، در شکل "مطلقۀ سلطنتی" تجدید ساخت گردید. در عصر جمهوری اسلامی، علیرغم بروز تحولات بنیادین در عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، اداری، آموزشی، نظامی، حقوقی، قضائی و... ، برخی از عناصر حاکم بر ساخت قدرت همچنان تحت تأثیر مطلق گرایی در برخی از حوزه ها می باشند که در کنار آن می توان به نقش جدی نهاد مذهب، در ساختار سیاسی- حقوقی قدرت نیز اشاره کرد. در سیر تحولات سیاسی- تاریخی کشور ایران، به سبب وجود موانع و ابهامات مختلف در حوزه های مختلف، سیاسی، اجتماعی، حقوقی و ... اساساً تکوین دولت مدرن، روند معیوبی را سپری نموده است.