آب و آتش دو عنصر مهم و اساسی جهان آفرینش که نزد تمامی اقوام و ملل همیشه محترم و ارزشمند بوده و شعرا و نویسندگان از آنها به همراه دیگر عناصر استفاده های فراوان کرده اند. این دو عنصر که دارای ریشه و پیشینه عمیق هستند نزد شعرا جلوه های گوناگون پیدا کرده اند. هریک از این کلمات (آب و آتش) دایرۀ وسیعی از معانی و تصاویر را در بر می گیرند که بسیار متناقض و متضاد یکدیگر هستند. در این پژوهش ما به تجلیات متفاوت و تصاویر گوناگون آب و آتش در آثار مسلم منظوم عطار و مولوی می پردازیم. تصاویر و معانی عرفانی آب مقدمه و پیش زمینه ایی برای معنی آتش و عشق است و معانی عشق و جذبه در آب کمتر حضور دارد و عشق پایۀ بعدی معرفت و حاصل معرفت است که در کلمۀ آتش رخ می نمایاند. در بین تصاویر و ترکیباتی که عطار و مولوی با کلمات آب و آتش ساخته اند گاه ترکیباتی دیده می شود که مخصوص آنهاست و در هیچ جای دیگری استفاده نشده است و گاه شیوه استفاده آنها متفاوت از هم می باشد. مولوی از نظر ساخت ترکیبات کم سابقه و جدید از عطار پیشی گرفته است و بعضی ترکیبات مولوی گاه فقط یک بار آنهم فقط توسط خود مولوی استفاده شده است. سخنان بزرگان اندیشه آنجا که به عشق اشاره دارد به همراه کلمۀ آتش جلوه گری می کند و سیر و سلوک در مراحل مقدماتی خود با کلمۀ آب به تصویر کشیده می شود. آب با نرمی طی طریق معرفت و آتش با تندی و تیزی طریق عشق می کنند و انسان را به مراحل کمال و وصال راهنمایی می کنند. در این پژوهش تمامی ابیاتی که کلمات آب و آتش ذکر شده است را مورد بررسی قرار داده و موارد اصلی را ذکر نموده ایم.