نام پژوهشگر: زهرا آتش سودا
زهرا آتش سودا گیتی فرقانی
رودخانه بشار به طول 190 کیلومتر، یکی از رودخانههای دائمی و پرآب استان کهگیلویه و بویراحمد است که از شهرستان یاسوج عبور می کند. هدف از این مطالعه، ارزیابی کیفیت آب و بررسی ویژگی های هیدروشیمیایی این رودخانه در محدودهی شهر یاسوج تا محل اتصال شاخه کبگیان می باشد. بعد از جمعآوری اطلاعات مقدماتی از محدودهی مورد مطالعه، از 16 ایستگاه در مسیر شاخهی اصلی بشار و شاخههای فرعی مهریان، کریک و کبگیان نمونه برداری شده و پارامترهای فیزیکوشیمیایی (ph، ec، tds)، غلظت آنیون ها و کاتیون های اصلی و غلظت فلزات سنگین با استفاده از روش های استاندارد اندازهگیری شد. کیفیت آب رودخانه با استفاده از محاسبه ضرایب لانژلیه و شاخص آلودگی و ترسیم نمودارهای پایپر، ویلکاکس و شولر ارزیابی شد و مقادیر بدست آمده با استاندارد سازمان بهداشت جهانی مقایسه گردید. ph همه ی نمونههای مورد مطالعه به دلیل رخنمون گسترده سازندهای آسماری و پابده در منطقه قلیایی (میانگین 8/12) می باشد. مقدار ec (میانگین 318) و tds (میانگین 238/72) نمونههای آب متغیر می باشد و تحت تأثیر انحلال کانیهای تبخیری سازند گچساران و تخلیهی فاضلابهای مختلف قرار دارد. برای تعیین منشأ احتمالی یون های اصلی و فرآیندهای حاکم بر ویژگی های هیدروشیمیایی نمونهها، از نسبتهای یونی، شاخص اشباع و نمودارهای پراکندگی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که غلظت سدیم، کلر و پتاسیم توسط فرآیند تبادل یونی طبیعی و معکوس و انحلال کانیهای تبخیری موجود در سازند گچساران کنترل می شود. غلظت منیزیم و کلسیم توسط فرآیند تبادل یونی معکوس و انحلال کربناتها کنترل میشود. غلظت سولفات نیز متأثر از انحلال کانیهای تبخیری و تخلیه فاضلاب ها به رودخانه است. غلظت بیکربنات در نمونههای مورد مطالعه توسط کانیهای کربناتی کنترل میشود. تیپ اغلب نمونهها از نوع بیکربناته کلسیک میباشد. بر اساس نمودار شولر و ویلکاکس همهی نمونههای آب در ردهی خوب و مناسب برای مصارف آشامیدنی و کشاورزی قرار میگیرند. محاسبه ضریب لانژلیه کیفیت آب را در رده ی رسوبگذار برای مصارف صنعتی قرار می دهد که ناشی از سختی بالای آب است. محاسبه سختی کل نشان میدهد که همهی نمونهها در ردهی سخت (سختی کل بالای 150 در همه ی نمونه ها) قرار دارند. غلظت فلزات سنگین مس و روی در همهی نمونهها بالاتر از میانگین غلظت جهانی این عناصر در آبهای سطحی است و توسط ورود روانابهای شهری و کشاورزی به رودخانه کنترل میشود. محاسبه شاخص آلودگی برای فلزات روی و مس، بیانگر درجه ی پایین آلودگی آب رودخانه بشار (cd<1) نسبت به این فلزات است.