کامران مرادی پینوندی مظفر شریفی
گلیکوزیدها شکلی از متابولیت های ثانویه هستند که دارای تنوع ساختاری وسیعی می باشند و در مواردی در متابولیسم اولیه گیاهان نیز ایفای نقش می کنند. گلیکوزیدهای استویول که تنها در گیاه استویا (stevia rebaudiana) تولید می شود، به عنوان شیرین کننده طبیعی در صنایع غذایی و دارویی اهمیت ویژه ای دارند. سنتز انحصاری استویول از مسیر ترپنوئیدی کلروپلاست شروع شده و با تولید آن از کائورنوئیک اسید توسط کائورنوئیک اسید هیدروکسیلاز (ka13h) منجر به سنتز گلیکوزیدهایی چون استویوزید و ربادیوزید a می شود که گروهی از دی ترپن ها به حساب می آیند. تحقیق حاضر به منظور بررسی دقیق تر مسیر سنتز گلیکوزیدها، میزان بیان ژن ka13h تحت تیمارهای متیل ژاسمونات، کلومازون، پراواستاتین و کلرومکوئات کلراید و بررسی نقش مسیر موالونات در تولید گلیکوزیدها s.rebaudiana در گیاهچه های استویا طراحی شد. در تیمار متیل ژاسمونات نتایج نشان دهنده ی افزایش گلیکوزیدها در غلظت 20 میکرومولار بود و بیشترین میزان این ترکیبات 3 روز پس از تیمار مشاهده شد. در حضور کلومازون بعنوان بازدارنده میزان تولید گلیکوزیدهای استویا کاهش یافت و نشان داد که مسیر اصلی تولید آن ها مسیر متیل اریتریتول کلروپلاستی می باشد. جلوگیری از ورود واحدهای ایزوپنتنیل پیروفسفات به کلروپلاست توسط بازدارنده ی سدیم پیروفسفات سبب کاهش شدید گلیکوزیدهای سنتز شده در کلروپلاست شد. پراواستاتین که بعنوان بازدارنده آنزیم هیدروکسی متیل گلوتاریل کوا ردوکتاز(hmgr) عمل می کند سبب کاهش میزان استویوزید و ربادیوزید a شد و نشان داد که مسیر موالونات در تولید گلیکوزیدهای استویا نقش دارد ولی سهم کمتری از مسیر متیل اریتریتول دارد. تیمار سیکوسل که بازدارنده کائورن اکسیداز است نیز سبب کاهش معنی دار گلیکوزیدهای استویا شد. کشت گیاه در محیط طبیعی نشان داد غالب گلیکوزیدهای سنتز شده استویوزید و ربادیوزید a می باشد. تیمار متیل ژاسمونات سبب افزایش بیان ژن ka13hپس از 6 ساعت تا 24 ساعت می شود. تیمارهای کلومازون و پراواستاتین به طور مشابه سبب افزایش بیان در 6 ساعت پس از تیمار شدند و در ساعات 12، 24 و 48 ساعت پس از تیمار میزان بیان کمتر از 6 ساعت پس از تیمار بود. اثر سیکوسل بر بیان ژن مذکور در 6 ساعت پس از تیمار به طور معنی-داری بیشتر از کنترل بود و در 12 و 24 پس از تیمار ثابت ماند. در 48 ساعت پس از تیمار بیان ژن نسبت به زمان های قبل و شرایط کنترل بطور معنی داری افزایش یافت.
