چکیده پایان نامه ی حاضر ترجمه ای است از کتاب«المسرحیه فی الأدب العربی الحدیث» اثر د. خلیل الموسی. موضوع این کتاب پیرامون نمایشنامه نویسی در ادبیات عرب است که در ابتدا به بررسی مرحله ی پیش از نمایشنامه و نمایش و آرای متضاد در این زمینه پرداخته است. سپس در مورد سه نفر از پیشگامان نمایشنامه( مارون نقاش، ابو خلیل قبانی، یعقوب صنّوع) که نقش اساسی در نمایش عربی در بیروت و قاهره دارند سخن به میان آورده است. در ادامه، بحث در مورد نمایشنامه ی شعری سنتی و دلایل ناکامی شعر نمایشی است. سپس نمایشنامه ی شعری معاصر را بررسی و اسلوب، ویژگی ها و عیوبش را بیان کرده است. همچنین به بررسی نمایشنامه در ادبیات توفیق حکیم پرداخته و نمایشنامه ی «أهل الکهف» را از زوایای مختلف تحلیل کرده است، سرانجام بر نمایشنامه ی معاصر سوری تاکید کرده و اسلوب های نمایشنامه معاصر سوری را بررسی کرده است.

شعر معاصر عرب به تقلید از شعر غرب مراحل مختلفی را سپری کرده است و ادبای عرب سعی داشتند ادبیات خود را با جامعه هماهنگ کنند.این شاعران در دوره ای که زبان عربی دچار انحطاط شده بود و زبان و ادبیاتشان نیاز به محافظت داشت به دنبال مکتب کلاسیسم رفتند تا از نابودی و فراموشی ادبیاتشان جلوگیری کنند.و هنگامی که از کلاسیسم خسته شدند و می خواستند به عاطفه و خیّال و طبیعت بپردازند مکتب رومانتیسم را در شعر عربی به کار گرفتند. سپس سراغ مکتب سمبولیسم رفتند تا از زبان نمادین استفاده کنند و مفاهیم خود را با رمز و اشاره بیان کنند. با شروع جنگ جهانی دوم و مشکلات و گرفتاری هایی که بر جامعه عرب حاکم شد به این فکر افتادند که بهتر است به واقعیّت ها توجه کنند و آنان را در اشعار خود به کار گیرند در نتیجه به مکتب رئالیسم گرایش پیدا کردند.پس از آن سراغ سوررئالیسم رفتند که در نتیجه آن بسیاری از شاعران سوررئال به نوع ادبی مدرن قصیده النثر گرایش یافتند.شعرای قصیده النثر وزن و قافیه را مانعی بزرگ بر سر راه بیان مضامین و مفاهیم مورد نظر خود می دیدند و احساس می کردند که شاعران بیش از محتوای شعر خود و بیان واقعیت های جامعه باید به وزن و قافیه فکر کنند.در نتیجه شعر خود را از قید و بند وزن و قافیه رهانیدند و نوعی ایقاع خاص را جایگزین آن کردند.این نوع ادبی با همّت شاعرانی چون ادونیس،یوسف الخال، انسی الحاج و محمّد الماغوط و ... شکل گرفت و مشروعیّت پیدا کرد. عدّه ای در صفّ مقابل ایستادند و آن را نثر می خواندند که از جمله اینها می توان:نازک الملائکه، عبدالمعطی الحجازی، إحسان عباس و عبدالملک مرتاض و ... را نام برد.

تاریخ شعر عربی سرشار از فراز و فرودهایی قابل تامل است؛ شعری که گاه در خدمت قبیله و چندی در خدمت حزب ها وگروه های سیاسی بوده است تا اینکه درهای جهان عرب به روی غرب باز شد. از اینجا بود که شعر عربی، در پیوندی جدید با جامعه و سیاست متبلور شد. شعر معاصر عرب به تقلید از شعر غرب مراحل مختلفی را سپری کرده است و شاعران عرب سعی داشتند ادبیات خود را با جامعه هماهنگ کنند. این شاعران در دوره ای که زبان عربی دچار انحطاط شده بود و زبان و ادبیاتشان نیاز به محافظت داشت به دنبال مکتب کلاسیسم رفتند تا از نابودی و فراموشی ادبیاتشان جلوگیری کنند. هنگامی که خواستند به عاطفه و خیال و طبیعت بپردازند مکتب رومانتیسم را در شعر عربی به کار گرفتند. با شروع جنگ جهانی دوم و مشکلات و گرفتاری هایی که بر جهان عرب حاکم شد به این فکر افتادند که بهتر است به واقعیت ها توجه کنند و آنان را در اشعار خود به کار گیرند در نتیجه به مکتب رئالیسم گرایش پیدا کردند. در این راستا ناقدان نیز به کمک شاعران این خط مشی شعر را همراهی کردند و رویکردهای اجتماعی را برای خود انتخاب کردند. در این پژوهش به دنبال این بودیم که ناقدان معاصر عرب در شعر معاصر به چه جنبه هایی از شعر پرداخته اند و چه رویکردهایی را در آن دنبال می کنند؟ که تبیین شد با توجه به تحولات رخ داده در جهان، ناقدان معاصر قائل به کارکرد اجتماعی و اخلاقی در شعر هستند و این رویکرد با مسائل جامعه، واقعیت ها، اخلاق و نوع¬دوستی افراد جامعه در ارتباط است.

کارکرد ایقاع در اشعار محمد الفیتوری است ایقاع شعری حاصل تکرار و ترتیب منظم حروف ،کلمات و حتی جملات است .ایقاع،موجب نظم و همبستگی تمام عناصر شعری از قبیل وزن ،عاطفه،آهنگ و...می شود . و به خاطر وجود همین نظم است که راحت بر مخاطب تأثیر می گذارد .محمد الفیتوری یکی از شاعران سیاهپوست از کشور سودان است که توانست با نوآوری در ایقاع خارجی و داخلی مسایل و مشکلات انسان معاصر به خصوص درد و رنج ملّت آفریقایی را در مورد موضوعات ملّی ، نژادپرستی و غارت استعمارگران منعکس کند.

ایقاع در لغت به معنی جریان یافتن و جاری شدن ودر اصطلاح توالی منظم مجموعه ای از عناصر آوائی و غیر آوائی است که به شعر زیبائی می بخشد. ایقاع شعری بر دو نوع خارجی و داخلی است. ایقاع خارجی در شعر سنتی جایگاه اساسی دارد و از بحور شانزده گانه خلیلی حاصل می شود ودریافت کننده آن امواج شنوائی است اما ایقاع داخلی به دو بخش موسیقی درونی و معنوی بوده و مختص شعر مدرن یعنی قصیده النثر است البته این بدان معنا نیست که شعر سنتی از ایقاع داخلی خالی باشد بلکه نقش آن در قصیده النثر کاملاً پررنگ است زیرا ایقاع خارجی را به ورطه فراموشی سپرده و فقط بر ایقاع داخلی تکیه دارد. پیدایش قصیدهالنثر در عصر حاصر نقطه عطفی در تاریخ زبان و ادبیات عربی به شمار می رود چرا که با ظهور این قالب نوین شعری ساختار موسیقایی شعری دگرگون شد و معماری جدید پیدا کرد. معماری که در شکل گیری آن علاوه بر شاخص های کمی شاخص های کیفی نیز به کار گرفته شد وایقاع علاوه بر جنبه صوتی متن شعری مشمول معنا و عاطفه نیز گردید. این نوع ایقاع از عناصر گوناگونی چون رمز، اسطوره، توازی- صرفی و نحوی، بدیع لفظی و معنوی حاصل می شود. کلیدواژه ها: ایقاع، ایقاع داخلی، قصیده النثر، بدیع لفظی و معنوی.

این کتاب پژوهشی درباره زیبایی شناسی در اندیشه اسلامی است و تلاشی جدی و مهم در تحکیم اندیشه اسلامی عمومی به شمار می رود. پشتیبان این کتاب علم زیبایی شناسی عربی است. این کتاب قصیده عربی را از تهمت دور می کند ، تهمتی که بین ناقدان رد و بدل می شده و موضوع اصلی آنها بوده است . از این رو قصیده عربی به وحدت نیازمند بود زیرا مجموعه ابیات پراکنده ای داشت. این علم در زمینه پیشرفت اندیشه اسلامی گام برداشت.و بخاطر گسترش دادن و پابرجا نمودن آن تلاش نمود و درباره گنج های آن پژوهش کرد و این گنج ها را در مقابل چشم ها آشکار نمود.

شعر نو عربی در سیر تکاملی خود به مرحله ای رسیده است که حد و مرز شعر کلاسیک را نمی پذیرد به طوری که ما شاهد تداخل انواع و فنون ادبی دیگر از جمله داستان در آن می باشیم در این جستار بر آنیم که رویکرد داستانی را در آثار پیشگامان شعر نو در مصر(امل دنقل، صلاح عبدالصبور و احمد عبدالمعطی حجازی) را به صورت توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم دلیل انتخاب موضوع و شاعران مدنظر بدین جهت است که گرایش به داستان در آثار شاعران واقع گرای شعر نو عربی که از مسائل صرفا ذاتی و درونگرای شعر غنایی فاصله گرفته و رویه برونگرایی را اختیار کرده اند، مشهودتر است.