چکیده طنز گونه ای از ادبیات انتقادی و اجتماعی است که با نوعی ژرف اندیشی ، غایت انگاری و نیش و کنایه همراه با خنده سعی می کند کاستی ها و ناهنجاری های اجتماعی را ضمن برجسته کردن ، اصلاح نماید. طنز هر چند در ظاهر می خنداند، بر خلاف هجو و هزل، در واقع می گریاند؛ زیرا عیوب و نا رسایی های جامعه را با هدف والای اصلاح، آشکارا می کند. تذکره الاولیا، اسرار التوحید، فیه ما فیه و کیمیای سعادت، از متون برجسته و فخیم نثر فارسی ایران هستند که جانمایه ی آنها عرفان است. این کتاب ها به رغم موضوع جدی و پربار و عالمانه شان مالامال از طنز و انواع زیبایی های ادبی هستند. پایان نامه حاضر به بیان طنز و جلوه های آن در متون ادبی عرفانی یاد شده پرداخته است. در این پایان نامه که در دو بخش تدوین یافته؛ در بخش نخست که چهار فصل دارد، بعد از کلیات تحقیق و مقدمات و بیان انواع شوخ طبعی و تعاریف کامل طنز؛ معرفی کتب چهارگان? مورد نظر و شرح حال مفصل مولفان آن کتب آورده شده است. در بخش دوم که قسمت اصلی پایان نامه است، در ضمن سه فصل به تحلیل طنز در آثار مزبور و نیز مفهوم و مضمون حکایات طنزآمیز و چگونگی طنزآفرینی کتب یاد شده پرداخته شده است.