نام پژوهشگر: فاطمه میرشکار

بررسی تأثیرپذیری تفسیر روض الجنان از تفاسیر پیشین (تبیان و مجمع البیان) و نقش باورهای عصری قرن 5 و 6 در تدوین آن
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه کاشان - دانشکده علوم انسانی 1392
  فاطمه میرشکار   محسن قاسم پور

تفسیر روض الجنان، از زمره تفاسیر جامع شیعی است که با رویکرد واعظانه، در سده ششم هجری تدوین یافته است. افزون بر اهتمام مفسر ر و ض الجنان در کشف و تبیین مراد الهی در این اثر تفسیری، جایگاه موضوعات علوم قرآنی نیز برجسته و انکارناپذیر است؛ دانش-هایی که توجه و به کارگیری آن ها در تفسیر قرآن نقش مهمی ایفا کرده است. تفسیر ابوالفتوح رازی از این حیث، مانند سایر تفاسیر، ارتباط بین علوم قرآنی و تفسیر را مدنظر قرار داده است و در فراز و فرودهای آن، این پیوند ناگسستنی به چشم می خورد. با توجه به تأثیر مستقیم و غیر مستقیم دو تفسیر مقدم بر کار ابوالفتوح رازی، یعنی تبیان و مجمع البیان، این مهم در حوزه های مباحث علوم قرآنی محسوس تر است. در این پایان نامه، سبب نزول و ابعاد آن، ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه به مثابه سه دانش مهم در علوم قرآنی در تفسیر روض-الجنان از نظر نسبتی که با دو تفسیر پیشین دارد، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و طی آن نشان داده شده است که در بسیاری از مواضع روض الجنان، عین عبارات تبیان یا مجمع البیان یا در جاهایی دیگر مضمون عبارات آن دو بازتاب یافته است. ویژگی مهم دیگر تفسیر روض الجنان، تأثیر و برکنارنبودن مولفه ها و شاخصه ها و عناصر فکری، فرهنگی، مذهبی و ادبی روزگار آن است. عصر ابوالفتوح و محیط زندگی او، نوع مخاطبان عام و خاص وی، ادبیات دینی و فرهنگی و مناسبات و مقتضیات مرسوم آن عصر، وی را بر آن داشت که دست به کار تدوین چنین تفسیری بزند. از جلوه های مهم توجه به چنین مناسبات فرهنگی و مذهبی، انعکاس اندیشه های اهل سنت با نام هایی از قبیل مجبره، اشاعره و... در تفسیر ابوالفتوح رازی و کوشش وی برای مقابله با چنین اندیشه هایی در دفاع از کیان کلام شیعه است.