نقد کهن الگویی از نظریه های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر نقد روان شناختی است که براساس آرای یونگ بنا شده است. در این نوع نقد، ضمن مطالعه و بررسی کهن الگوهای یک اثر، چگونگی جذب آنها توسّط ذهن شاعر و نویسنده نشان داده می شود. کهن الگوها که محصول تجربه های مکرر بشر در زندگی هستند و در ناخودآگاه وی به ودیعه نهاده شده اند، از زوایا و ابعاد گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. برپایه ی این مطالعات، سفر قهرمانی برای رسیدن به کمال و رویای فردیّت با تکیه بر حضور کهن الگوها در زندگی هر فرد میسّر است. هدف این رساله، بررسی ده رمان معاصر فارسی از منظر نقد کهن الگویی با تکیه بر مبانی فکری کارول پیرسون و هیو.کی.مار برپایه ی کهن الگوهای دوازده گانه ی بیداری قهرمانان درون است. در این رساله ده رمان برگزیده ی بوف کور، چشمهایش، مدیر مدرسه، شازده احتجاب، ملکوت، سووشون، همسایه ها، شوهر آهو خانم، سنگ صبور و جای خالی سلوچ انتخاب و کاربرد کهن الگوها در آنها بررسی و تحلیل شد. با توجّه به بررسی های به عمل آمده، به نظر می رسد می توان کهن الگوهای بیداری قهرمان درون را در شخصیّت های داستانی همچون روند تکامل شخصیّتی شخصیّت های انسانی دریافت و سفر قهرمانی را در سه مرحله ی (عزیمت، تشرّف و بازگشت) دنبال کرد. در ده رمان مورد بحث یازده شخصیّت به طی این سفر موفّق گردیدند و کهن الگوهای دوازده گانه به آنها در مراحل سه گانه ی سفر تفرّد یاری رساندند. بررسی ها نشان می دهد با اینکه تنها برخی از شخصیّت ها توانستند به مرحله ی بازگشت دست یابند، امّا دیگر شخصیّت ها نیز به این مسیر پا نهاده اند و کهن الگوها با تجلّی در روح و روان شخصیّت، قهرمانان را به سمت تعالی و کمال سوق داده اند. این پژوهش نشان می دهد می توان با بهره گیری از کهن الگوهای شخصیّتی و توجّه به سفر قهرمانی به تحلیل و تفسیر متون ادبی پرداخت و مفاهیم اصلی مکنون در آنها را آشکار و واضح ساخت.