روستاهای مرزی با وجود مشکلات خاص، از لحاظ محیطی و انسانی دارای ظرفیت ها و قابلیت های بالایی هستند که ساماندهی این قابلیت ها و توانمندسازی ساکنان سکونتگاههای روستایی مرزی می تواند به دست یابی به اهداف کلان کشور منتهی شود. پژوهش انجام شده با هدف بررسی نقش مبادلات تجاری غیررسمی در تحول کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی مرزی انجام شده است. در فرآیند تحقیق از دیدگاه پویش ساختاری- کارکردی استفاده شده است. با توجه به ساختار مرزی سکونتگاه های مورد مطالعه، این سکونتگاه ها کارکرد تجاری به خود گرفته اند اما با توجه به محدودیت های محیطی و انسانی، فعالیت تجاری در این نواحی قالب غیررسمی به خود گرفته است، مبادلات تجاری غیررسمی به نوبه خود تاثیراتی از قبیل افزایش اشتغال، افزایش درآمد، تغییر الگوی مسکن و کاربری اراضی در سکونتگاه های مرزی داشته است. هدف اصلی در این پژوهش، تبیین نقش مبادلات تجاری غیر رسمی بر تحول کالبدی- فضایی سکونتگاههای روستایی مرزی بوده است. بررسی این تاثیرات و تغییرات با کمک نقشه های کاربری اراضی، تهیه پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای انجام شده و در نهایت با استفاده از نرم افزارهای spss، arcgis و autocad مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.