نام پژوهشگر: سید مجید عالیمقام
سید مجید عالیمقام افشین سلطانی
استفاده از سوختهای فسیلی باعث انتشار گازهای گلخانهای میشوند کهتجمع آنها در جوّمنجر به افزایش دمای کرهی زمین میشود. در سناریوهای تولید محصولات کشاورزی، استفاده بهینه از انرژی میتواند نقش به سزایی در کاهشمصرف سوخت و انتشار این گازها داشته باشد. با دسترسی به اطلاعاتی در ارتباط با نحوه مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانهای در این سناریوها میتوان در مصرف سوخت و انرژی صرفهجویی کرد، همچنین اثرات زیست محیطی تولید محصولات کشاورزی را کاهش داد. در کشور ما در ارتباط با این موضوع اطلاعات کافی در دسترس نیست. بنابراین در مطالعه حاضر برخی از مزارع و سناریوهای تولید سویا در منطقه گرگان و علیآباد از نظر مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانهای مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای این منظور، در 26 مزرعه تولید سویا تمامی عملیات زراعی و نهاده مصرفی پایش و اطلاعات مربوط به آنها ثبت شد.ارزیابی کلی این مزارع نشان داد که عملیات تهیه بستر کشت و آبیاری به ترتیب با سهم 22 و 41 درصد از کل انرژی ورودی و همچنین به ترتیب با سهم 26 و 35 درصد از کل انتشار گازهای گلخانهای بیشترین نقش را در مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانهای داشتند. با بررسی مجموع عملیات انجام گرفته در این مزارع،پنج سناریو مختلف تولید سویا طراحی شد. نتایج بررسی جداگانه مصرف انرژی در این سناریوها نشان داد که کمترین مصرف انرژی (7068 مگاژول در هکتار)، کمترین انتشار گازهای گلخانهای (530 کیلوگرم معادل دیاکسید کربن در هکتار) و بیشترین بهرهوری انرژی (43/0 تن محصول بر گیگاژول) در سناریویی بود که در آن از آب رودخانه بدون انجام عمل پمپاژ و از نیروی گرانشی زمین برای هدایت آب آبیاری استفاده شد. در سناریو متداول منطقه مقدار مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانهای کل به ترتیب 144 لیتر در هکتار، 11314 مگاژول در هکتار و 867 کیلوگرم معادل دیاکسید کربن در هکتار بود. نتایج بررسی نشان داد که با وجود اینکه در سناریویی که در آن از کشت مستقیم و آبیاری بارانی استفاده شد، مقدار مصرف سوخت نسبت به سناریو متداول منطقه به میزان 53 درصد (77 لیتر در هکتار) کاهش داشت، اما مصرف انرژی کل و انتشار گازهای گلخانهای در این دو سناریو اختلاف معنیداری نداشت. در سناریوی که از ماشینهای سنگین جهت خاکورزی، از سیستم سنتر پیوت برای انجام آبیاری استفاده شد، بیشترین انرژی ورودی (19512 مگاژول در هکتار)، بیشترین انتشار گازهای گلخانهای (1774 کیلوگرم معادل دیاکسید کربن در هکتار) و کمترین مقدار بهرهوری انرژی (2/0 تن محصول بر گیگاژول) مشاهده شد. مقدار بهرهوری انرژی برای سناریو متداول منطقه و سناریوی دارای سیستم کشت مستقیم به ترتیب برابر 23/0 و 27/0 تن بر گیگاژول به دست آمد.