چکیده: تصویرسازی های قرآن از قرآن، تصویری از معرفی خود قرآن کریم به عنوان یک پدیده که درعلم پدیدارشناسی مورد بحث قرار می گیرد. عنوان تصویر و تصویرسازی؛ جزء عناوینی است که به تازگی مطرح شده اند و در میان محققان علوم دینی معاصر اولین شخصی که به طوری واضح و روشن به این مسئله پرداخته است «سید قطب» درکتاب التصویرالفنی فی القرآن است. این پژوهش به گونه های مختلفی از این تصویرسازی ها در نظام کامل و جامع ارتباطات بین آن ها پرداخته است. قرآن کریم چه ساز و کاری را برای تصویرگری خویش در ذهن مخاطب قرآنی، در متن قرارداده است. دلالت های تصویری در قرآن که به معرفی خود قرآن می پردازد می تواند دیدگاهی نو و زنده به شخص اعطا کند؛ این نکته، اشاره دارد به اعجاز قرآن کریم و ارتباطی که مخاطب در هر زمان و در هر مکان می تواند با آن برقرارکند. اهمیت این پژوهش؛ وقتی مشخص می شود که به کمبود اطلاعات دراین زمینه پرداخته شود که با بررسی آن تا حدودی این خلاء جبران می شود. قرآن کریم برای معرفی خویش از دلالت غیرزبانی و تصویرسازی استفاده کرده است. تصویرسازی قرآن از خویش در فرایندی طولی، از مبدأ الهی تا آخرین نقطه نزول با استفاده از انگاره وحی انجام گرفته است و در فرایندی عرضی، علاوه برارتباط کتب آسمانی پیشین به ارتباطات انسانی، انفعالات و سرانجام برخورد با قرآن کشیده می شود.

گفتمان که در مقابل واژه ی (discourse) نهاده شده است مفهومی است میان رشته ای که در بسیاری از رشته ها ی علوم اجتماعی کاربرد دارد. گفتمان به طور کلی به ساخت یا بافت زبان در مراحل بالاتر از جمله اطلاق می شود. تحلیل گفتمان، یکی از ابزارها ی تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارها ی گفتمان مدار و دیدگاه ها ی اجتماعی حاکم بر تولید گفتمان را بررسی، توصیف وتوجیه می کند، تحلیل گفتمان ادبی به عنوان یکی از فروع تحلیل گفتمان به بررسی و نقد متون ادبی از جنبه ساختارها ی زبانی و بافت متنی و هماهنگی آن ها با بافت موقعیتی می پردازد. نهج البلاغه به عنوان مجموعه سخنانی فروتر از قرآن کریم و فراتر از کلام بشری همواره مورد بررسی و تحلیل پژوهشگران قرار گرفته است، اما یکی از ویژگی های شایان توجه درباره نهج البلاغه ویژگی گفتمان ادبی است که به نظر می رسد کمتر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است، در حالی که بخشی از زیبایی ها ی کلام امام (ع)، به ارتباط و هماهنگی بین ابزار های ادبی درون متنی و بافت موقعیتی آن ها مربوط است، این پژوهش در پی آن است با روش توصیفی-تحلیلی و از منظر تحلیل گفتمان ادبی به بررسی4 خطبه ی مشهور (توحید، شقشقیه، جهاد و متقین) پرداخته و به این پرسش پاسخ دهد که گفتمان ادبی حضرت(ع) در خطبه های مذکور، براساس تناسب بین بافت متن و بافت موقعیتی آن ها دارای چه ویژگی هایی است. نتایج بررسی نشان می دهد که: در خطبه ی توحید، با توجه به موقعیت شبهه و سرگردانی در مسائل اعتقادی، ساختارهای بیرونی و درونی و همچنین روابط بینامتنی خطبه، در پی آموزش مخاطب و تبیین حقایق دینی هستند، این ساختارها در خطبه ی شقشقیه، متناسب با بافت موقعیتی انکار جایگاه امام (ع) از سوی مخاطب، دارای ویژگی اثباتی بوده و در خطبه ی جهاد متناسب با بافت موقعیتی کوتاهی مخاطب در امر جهاد، در پی برانگیختن احساسات مخاطب می باشند و در نهایت، ضرورت تربیت مخاطب در خطبه ی متقین، باعث شده که ساختار کلی گفتمان ایشان در راستای آموزش ویژگی های پرهیزگاران، گزینش شوند.