در عصرامام رضا(ع)،فرقه های کلامی متعددی، در جامعه اسلامی وجود داشتند، که در کنار هم و گاه علیه یکدیگر، اقداماتی انجام می دادند؛این رفتارها و اقدامات، عرصه های مختلف علمی ، اعتقادی، اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی را شامل می شد؛ در این تحقیق سعی شده است: چگونگی تعامل امامیه با محوریت امام رضا (ع)، در عرصه اعتقادی با سایر فرقه های کلامی مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. پرداختن به این موضوع کمک به شناخت ابعاد جدیدی از تاریخ کلام می باشد؛ که در جهت نیل به بازشناسی عملکرد امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)در برخورد با جریانات کلامی موجود در دوران امامت آن حضرت و نیز نحوه واکنشهای موجود درفرقه های کلامی و همچنین بالا بردن سطح آگاهی جامعه علمی، قدمی هرچند کوچک اماگرانبها برداشته است. وجود فرقه های کلامی مختلف، همچون : زیدیه، اسماعیلیّه، جهمیه وتا حد کمتری فطحیه وخوارج و فعالیتهای فکری-کلامی وتبلیغات منفی آنان وگسترش شبهه های اعتقادی از جانب مخالفین اعتقادی امامیه، بالخصوص غلات ،اهل الحدیث، واقفیه، قدریه و مرجئه و برداشتهای ناصحیح آنها از روایات و بعضأ جعل و تحریف احادیث که نشان دهنده ایجاد گروهها وحلقه های حدیثی در میان مخالفین بود، موجب تعامل کلامی شدید بین امامیه و فرقه های مذکور گشت. فتنه واقفیه،نیز پیامدهای ناگواری در جامعه بر جای گذاشت که کم ترین آن، تضعیف موقعیت امامت شیعی، ایجاد اختلاف میان مسلمانان و مشغول ساختن افکار عمومی به مسائل انحرافی وتا حدّی غفلت از نیرنگ ها و توطئه های اساسی دیگر مخالفین امامیه بود.در این شرایط امامیه بر آن بود که فعالیتهای اعتقادی- حدیثی خویش را افزایش داده تا مبادا انحرافات فکری فرقه های باطل، موجب انحراف عامّه و خاصه مردم شده وتأثیر منفی خود را برجامعه اسلامی بگذارد. لذا امامیه و در رأس آن امام رضا(ع)، ضمن معرفت شناختی درخصوص عقاید رایج، با ارائ? طرق شناخت حق و باطلدر راستای تثبیت عقاید حق به ترویج فرهنگ دینی و عقاید اصیل اسلامی پرداختند. از طرفی در دوران امامت امام هشتم(ع)،معتزل? عقل گرا، با ترتیب دادن جلسات بحث و مناظره، خود را پرچمدار علم کلام معرفی می کردند. عقل گرایی مفرط مسلمانان را به سمت تفکرات معتزله سوق می داد.در این موقعیّت، حضرتامام رضا(ع)،ضمنایجاد فضای علمی مناسب برای ارایه طرح و نظرات و اندیشه های مخالفان، به ترسیم مرز تشیع علوی و عباسی، تصحیح اعتقادات مسلمانان، تببین امامت و عصمت امام و پاسخ به شبهات پرداختند. این رساله در چهار بخش با روش توصیفی تحلیلی و با فیش برداری و تتظیم وتحلیل مطالب و ابزار تحقیق کتابخانه ای، علاوه بر کتاب ها و منابع نوشتاری، از نرم افزارهای پژوهشی مرتبط به تصویر سازی برخوردهای اعتقادی امامیه وگروه های کلامی موجود در آن عصر ونیز نحوه بازخوردهای عقیدتی آن پرداخته است که مورد استفاده موسسات آموزشی، پژوهشی و حتّی دستگاه های جرایی وفرهنگی وسیاسی خواهد بود که نتایج مذکور را در تعاملات خویش با گروه های مختلف در جامعه اسلامی به کار گیرند . کلید واژه :برخوردهای اعتقادی، تعامل،امامیه،امام رضا(ع)،فرق کلامی،عصرامام رضا (ع)، مناظره