یکی از ویژگی های قرآن کریم، وجود تناسب میان آیات قرآن کریم است. این تناسب علاوه بر آیات متحد النزول و آیات همجوار، مابین کل آیات یک سوره نیز وجود دارد. اتحاد و پیوستگی از نوع اخیر، از طریق یک جامع مشترک، یعنی موضوع محوری سوره، صورت می گیرد. توجه به این ویژگی قرآن کریم، نقش مهمی در فهم مخاطب ایجاد می کند. چه اینکه یکپارچه دیدن پیکره سوره و مرتبط دانستن آیات، منجر به کشف معانی جدیدی می شود که بدون در نظر گرفتن آن حاصل نمی شد. از سوی دیگر، از آن جا که تناسب میان آیات یکی از قرائن متصل سوره محسوب می شود، لازم است در ترجمه های قرآن کریم نیز انعکاس یابد. اما عدم توجه به این مساله، به یکی از عوامل نقص بسیاری از ترجمه های فارسی قرآن کریم تبدیل شده است. در این پایان نامه، با هدف برجسته سازی این نقیصه، پس از طرح مفاهیم نظری و فرایند کشف موضوع محوری سوره، انواع ارتباطات موجود در قرآن کریم مورد بحث قرار گرفته و راه کارهایی برای نحوه انعکاس این ارتباطات ارائه شده است. سپس بصورت نمونه، ترجمه دو سوره طلاق و تحریم، در ترجمه ی آقایان الهی قمشه ای، مکارم شیرازی، فولادوند، انصاریان، کریم زمانی، مشکینی، حداد عادل و صفوی مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. نتیجه آنکه در هشت ترجمه مورد بررسی، توجه به تناسب و ارتباط میان آیات سوره، در اکثر موارد مغفول واقع شده است. البته ترجمه آقای صفوی در این امر وضعیت بهتری نسبت به سایرین دارد. در نهایت نیز ترجمه ای با توجه به رویکرد فوق، برای دو سوره طلاق و تحریم پیشنهاد شده است.

مسئله اصلی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، آسیب شناسی دوره های حفظ قرآن کریم در کشور و ارائه راهکارهای مناسب جهت ارتقاء و بازدهی این دوره ها می باشد که این مهم با مطالعه و جمع آوری مبانی و روش های متداول حفظ قرآن در موسسات کشور و خارج از کشور، سپس بررسی پاسخ های جامعه هدف به پرسش نامه ی فراهم شده بدست آمدکه از فرایند پاسخ های روشن و صریح نمونه های آماری جامعه هدف به پرسش نامه، این چنین بر می آید که از جمله راه حلّ های منطقی که منتج به نتایج مثبت شود همانا برگزاری کلاس های روخوانی و روانخوانی پیش از شروع دوره حفظ، بالابردن سطح رضایت مندی قرآن آموزان، به کارگیری اساتید مسلّط و مجرّب حفظ قرآن، تفکیک سنی قرآن آموزان در کلاس ها، برگزاری مسابقات در طول دوره، استفاده از وسایل کمک آموزشی، برگزاری دوره های تثبیت حفظ پس از پایان دوره، الگوسازی مثبت و ایجاد حس رقابت سالم میان قرآن آموزان، برگزاری امتحانات پایان ترم و ارائه گواهینامه و... می باشد. قابل ذکر است که با این تحقیق جامع و میدانی، جنبه های مجهول و مبهم مسئله از جمله میزان رضایتمندی حفاظ از دوره ی حفظشان، میزان تاثیرگذاری مربی، کلاس های جنبی، وسایل کمک آموزشی، مسابقات و پشتکار قرآن آموزان بر تقویت حفظ قرآن و بازدهی هر چه بیشتر این دوره ها بر اساس تحلیل پاسخ های جامعه هدف و نیز مصاحبه با اساتید مجرب حفظ قرآن و مدیران محترم موسسات قرآنی، مشخص گردید.

آسیب¬شناسی آثار علمی، یکی از فعالیت های پژوهشی مهم است که می تواند علاوه بر روشن کردن نواقص و ضعف ها، راه برطرف کردن آنها را نشان دهد. اثر حاضر با هدف شناسایی و معرفی آسیبهای پایان¬نامه¬های علوم قرآنی نگارش یافته است و 62 پایان¬نامه کارشناسی¬ارشد دانشکده علوم و فنون قرآن تهران را مورد بررسی قرار داده است. آسیبهایی که در بخش¬های موضوعی، روشی و محتوایی مطرحند، برای این مهم انتخاب شده¬اند، زیرا یافتن موضوعی مناسب و اجرای آن با روشی کارآمد، موجب به وجود آمدن متنی با محتوای مستحکم خواهد شد. این اثر که با روش تحلیل محتوا انجام شده، طی مراحلی اطلاعات لازم برای شناسایی نحوه عملکرد دانشجویان در پایان¬نامه-نویسی را جمع¬آوری کرده است. ابتدا، با توجه به منابع روش تحقیق، معیارهای ارزیابی آثار علمی در زمینه¬ موضوع، روش و محتوا استخراج شده و طبق آن فرمی برای ارزیابی پایان¬نامه¬ها طراحی گردید. در ادامه، هر پایان¬نامه مورد مطالعه قرار گرفت و برای هر اثر، فرمی تهیه شد. بعد از اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در فرمها، آمار هر بخش تهیه، و بر اساس آن، تحلیل نهایی صورت گرفت. بر اساس یافته¬های تحقیق، دانشجویان در انتخاب موضوعی سودمند، عملکرد مطلوبی دارند، اما اغلب از ارائه مطالب جامع ناتوانند. مهمترین آسیب در زمینه روشی عدم معرفی روش تحقیق و توضیح چرایی آن است. آسیبهایی چون: عدم انتخاب روش مناسب با مساله، عدم استفاده از استدلال¬های صحیح و عدم تنظیم مطالب فصول متناسب با فرضیه، از دیگر اشکالات روشی است. در بخش محتوایی با وجود عملکرد مطلوب در برخی موارد، آسیبهایی مشهود است که مهمترین آنها به شرح زیر می¬باشد: نواقص در نگارش پیشینه، کپی زیاد مطالب، نقلهای طولانی در برخی موارد، حضور کم¬رنگ دانشجو در خلال مطالب نقل شده، نداشتن جامعیت در تعدادی از آثار، رجوع نکردن به منابع اصیل و کم تنوعی منابع در تعدادی دیگر.

یکی از مباحث مطرح شده بر اساس فضای متون غربی در حوزه زبان قرآن توسط محققان مسلمان، بحث «گفتاری یا نوشتاری بودن زبان قرآن کریم» است. با توّجه به لزوم کنکاش در ویژگی های زبان قرآن کریم و تأثیر آن بر اصل فهم قرآن و روش مناسب آن و با توجّه به شبهات مهّمی که در این بحث وجود دارد، لازم است مطالعات منسجم، جامع و مستقلی در این زمینه صورت بپذیرد. این تحقیق به بررسی دقیق شاخصه های دو نوع زبان مذکور برای قرآن کریم پرداخته و به این مسئله می پردازد که آیا می توان صفت گفتاری یا نوشتاری بودن را به زبان قرآن کریم نسبت داد یا خیر. همچنین علل سبک ویژه قرآن کریم در این حیطه و آثار آن در روش فهم قرآن را تحقیق می کند. انجام بررسی ها نشان می دهد زبان قرآن کریم، نه صرفاً گفتاری و نه صرفاً نوشتاری است و ردّپایی از برخی ویژگی های این دو زبان در آن دیده می شود. قرآن کریم در فضایی مشترک با مخاطب خود و همگام با واقعیات پیش رو، اسلوبی هدایتی را برای تأثیرگذاری بر انسان اتخاذ کرده و از این رو ویژگی هایی از زبان گفتاری در آن مشهود است. از دیگر سو، فطرت همه انسان ها در ابعاد جهانی و جاودانی را مدّنظر قرار می دهد و از این رو همانند نوشتار، محدود به فضایی خاص نبوده و برخی از ویژگی های زبان نوشتاری را شامل است. از این رو، زبان قرآن را که زبانی ویژه و استثنایی است، می توان زبان «فراگفتاری ـ فرانوشتاری» نام نهاد. بر این اساس، لازم است در فهم قرآن کریم به روش فهم «گفتار» در کنار روش فهم «متن» توّجه شود و فرآیندی ترکیبی اتخاذ گردد.

در تلاوت مطلوب و دقیق قرآن کریم، ارائه معانی و مفاهیم کلام الهی اصلی و مهم ترین هدف است. این هدف، با داشتن علم لازم به دانش وقف و ابتدا و به کار بستن آن در تلاوت، قابل دست یابی است. این علم بر پایه آگاهی از وجوه مختلف تفسیری قرار دارد. ازجمله علوم دیگر مرتبط با وقف و ابتدا، علم قرائات قرآنی است. توجه به فواصل آیات نیز می تواند در زمینه تسلط یافتن بر اختلاف در ارتباط و اتصال برخی از عبارات و جملات قرآنی که رأس الآی بودن آنها مورد اختلاف است، کمک شایانی بنماید. از آنجا که در این مورد، بخصوص با عنایت به نظر تفسیری شیعه، تحقیق مجزا و مبسوطی ارائه نگردیده است، پایان نامه حاضر به تبیین و تأثیر دیدگاه های تفسیری و تطبیق نظر دو عالم وقف و ابتدا، ابوعمرو دانی و محمد علی الحسینی با آن و با عنایت به اختلاف در قرائات دهگانه و فواصل آیات در محدوده حوامیم سبع ـ که از نظر تقسیمات سور قرآن در یک دسته قرار دارند و دارای ساختاری مشابه می باشند ـ پرداخته است. علت انتخاب دانی آن است که می توان وی را پایه گذار معروف ترین تعاریف و تقسیم بندی رایج در وقف و ابتدا دانست. محمد علی خلف الحسینی نیز از آن رو برگزیده شده است که علامت گذاری های رایج وقف و ابتدا در بسیاری از مصاحف متداول در جهان اسلام یا به طور کامل بر اساس دیدگاه های وی است یا حداقل با آن قرابت فوق العاده ای دارد. نتیجه اینکه اختلاف بین دیدگاه-های دانی و مفسران بسیار بیشتر از اختلاف بین دیدگاه های الحسینی و مفسران است که آن را باید از این امر ناشی دانست که دانی در آغاز راه تعریف و تدقیق علم وقف و ابتدا قرار داشته است و به همین سبب، خود نیز در تطبیق بین مصادیق بر تعاریف و تقسیمات دچار اشتباه گردیده است.