گندم نان یکی از منابع اصلی غذایی در ایران و بیشتر کشورهای جهان است که قسمت عمده انرژی، پروتئین و مواد مغذی دیگر از جمله ریز مغذی ها از آن تأمین می شود. کمبود مواد ریز مغذی یا گرسنگی پنهان، در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه تهدیدی برای سلامتی به شمار می آید. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و عدم کاربرد کودهای آلی در طی سالیان اخیر، یکی از عوامل کاهش چشمگیر میزان ماده آلی خاک های ایران محسوب می شود. از این رو به منظور بررسی اثر محلول پاشی سولفات روی و اسید هیومیک بر عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت دانه اکوتیپ های گندم سرداری، مطالعه حاضر در مزرعه‏ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان در سال زراعی92 -1391 انجام گرفت. آزمایش به صورت طرح اسپلیت پلات فاکتوریل با سه فاکتور در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اصلی در چهارده سطح شامل اکوتیپ های گندم سرداری (تلوار، باغچه مریم، خوشاب، آویهنگ، تازه آباد، تودار، صوفیان، ریژاو، فطره زمین، سی و سه مرده، کلاته، بهاربند و گاودره) و رقم آذر در کرت اصلی و ترکیب دو فاکتور زمان محلول پاشی (در دو سطح محلول پاشی قبل از گل دهی و بعد از گل دهی) و ماده محلول پاشی در چهار سطح (شاهد، سولفات روی، اسید هیومیک و مخلوط سولفات روی و اسید هیومیک) در کرت های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل صفات زراعی (عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه، تعداد سنبله بارور در بوته، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته، طول سنبله و طول ریشک) و صفات کیفی مربوط به دانه (پروتئین، فسفر، پتاسیم، میزان خاکستر و غلظت روی) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین اکوتیپ های گندم سرداری از لحاظ صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه به میزان 199/7 گرم در متر مربع در اکوتیپ کلاته تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک مشاهده شد. به طور کلی محلول پاشی باعث افزایش تمامی صفات مورد بررسی به جز تعداد سنبله بارور در بوته شد. اکوتیپ کلاته از لحاظ اکثر صفات زراعی و میزان فسفر و روی دانه نسبت به بقیه اکوتیپ ها برتری نشان داد. بیشترین درصد پروتئین و میزان خاکستر دانه به ترتیب تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک و محلول پاشی سولفات روی در اکوتیپ ریژاو مشاهده گردید. در مقابل بیشترین میزان پتاسیم دانه، در اکوتیپ صوفیان تحت محلول پاشی توأم سولفات روی و اسید هیومیک مشاهده گردید.

به منظور ارزیابی شاخص های رشد و کارایی مصرف آب و نور در ارقام حساس و مقاوم به خشکی گندم تحت سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به اجرا در آمد. سطوح مختلف آبیاری شامل پنج سطح مختلف (fi، آبیاری به میزان نیاز آبی گیاه، fi 75%، fi 50% و fi 25% به ترتیب آبیاری به میزان 75، 50 و 25 درصد نیاز آبی گیاه در تیمار fi و ni تیمار بدون آبیاری) به عنوان فاکتور اصلی، و ارقام گندم شامل ارقام حساس (گاسکوژن و سایونز) و مقاوم (آذر2) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند.

چکیده به منظور بررسی اثرات سطوح تنش خشکی بر روابط آبی و تنظیم اسمزی در سه رقم گندم تحت شرایط مزرعه، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان اجرا شد. سطوح مختلف آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در پنج سطح شامل 1- تأمین 100% نیاز آبی گیاه (fi)، 2- تأمین 75% نیاز آبی گیاه (75fi)، 3- تأمین 50% نیاز آبی گیاه (50fi)، 4- تأمین 25% نیاز آبی گیاه (25fi) و 5- تیمار دیم (ni) ) و سه رقم گندم شامل دو رقم حساس به خشکی گاسکوژن و سایونز و رقم مقاوم به خشکی آذر2 به عنوان فاکتور فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر سطوح تنش خشکی و رقم بر صفات طول ساقه، طول پدانکل، طول اکستراژن، عملکرد، اجزای عملکرد، کلروفیل، پروتئین محلول برگ، مالون دآلدئید، فعالیت آنزیم پراکسیداز، غلظت پرولین، کربوهیدرات محلول برگ و تنظیم اسمزی معنی دار بود. با افزایش شدت تنش خشکی میزان کاهش عملکرد دانه ی ارقام حساس گاسکوژن و سایونز با شیب تندتری نسبت به رقم مقاوم به خشکی آذر2 صورت گرفت. ارقام حساس گاسکوژن و سایونز و رقم مقاوم به خشکی آذر2 تنوع قابل توجهی از لحاظ صفات طول پدانکل، طول اکستراژن، عملکرد و اجزای عملکرد نشان دادند. ضرایب همبستگی در شرایط تنش و عدم تنش خشکی نشان داد که در شدت های بالای تنش شاخص sti را می توان به عنوان شاخص مطلوب برای تفکیک ارقام، مورد استفاده قرار داد و شاخص ssi برای تفکیک ارقام در شرایط تنش محدود مناسب است و تحت شرایط شدید فاقد کارایی مطلوب تفکیک ارقام است. با افزایش شدت تنش خشکی میزان پروتئین محلول برگ، فعالیت آنزیم پراکسیداز، غلظت مالون دآلدئید، پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ افزایش نشان دادند ولی میزان شاخص کلروفیل و تنطیم اسمزی کاهش یافت. به طور کلی تحت شرایط تنش غلظت پرولین و کربوهیدرات های محلول برگ و فعالیت آنزیم پراکسیداز رقم مقاوم به خشکی (آذر2) نسبت به ارقام حساس افزایش بیشتری نشان دادند اما میزان مالون دآلدئید در رقم آذر2 نسبت به ارقام حساس افزایش کمتری داشت. همچنین نتایج نشان داد که رقم مقاوم آذر2 با افزایش شدت تنش خشکی فاقد سازوکار تنظیم اسمزی بود ولی در مقابل ارقام حساس، به ویژه رقم حساس تر گاسکوژن دارای بیشترین سازوکار تنظیم اسمزی بود. از آنجائیکه بین صفات فیزیولوژیکی اندازه گیری شده و میزان مقاومت ارقام به خشکی رابطه ای مشخص مشاهده نشد، لذا می توان نتیجه گرفت که یک صفت فیزیولوژیکی خاص نمی تواند تعیین کننده ی مقاومت به خشکی باشد. کلمات کلیدی: پروتئین محلول، پرولین، تنش خشکی، تنظیم اسمزی، مالون دآلدئید

گندم اولین غله و مهمترین گیاه زراعی دنیاست که از عمده¬ترین محصولات کشاورزی ایران و تأمین کننده بیشترین نیاز غذایی کشور می¬باشد. پایین بودن غلظت عناصر غذایی روی و مس در مواد غذایی کشور مسئله ساز شده است. کمبود این عناصر در تولیدات کشاورزی، یکی از عوامل ظهور و گسترش بیماری¬های مختلف است که عمدتاً به دلیل کمبود یا عدم مصرف کودهای حاوی این عناصر غذایی در کشاورزی می¬باشد. بر این اساس در سال زراعی 93-1392 آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان واقع در شهرستان دهگلان اجرا شد. در این پژوهش اثر محلول¬پاشی روی و مس بر خصوصیات کمی و کیفی ارقام مختلف گندم مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با سه فاکتور در سه تکرار صورت گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام گندم دیم در چهار سطح (سرداری، ریژاو، کریم وآذر2) و محلول¬پاشی عناصر کم-مصرف روی و مس از منابع سولفات روی و سولفات مس در چهار سطح (شاهد، محلول¬پاشی روی، محلول¬پاشی مس، محلول¬پاشی روی توام با مس) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بین ارقام مختلف گندم از لحاظ صفات مورد بررسی ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، پروتئین، گلوتن و فسفر دانه اختلاف معنی¬داری وجود داشت.رقم سرداری بالاترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به خود اختصاص داد. هم¬چنین محلول¬پاشی عناصر روی، مس و محلول¬پاشی توأم آن¬ها موجب افزایش معنی¬دار صفات طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه،عملکرد بیولوژیک، غلظت روی و مس در دانه گردید. بیشترین غلظت روی در دانه مربوط به تیمارمحلول¬پاشی روی و بیشترین غلظت مس در دانه مربوط به تیمار محلول¬پاشی مس بود. می¬توان اظهار داشت محلول¬پاشی عناصر کم¬مصرف در بهبود خصوصیات کیفی گندم موثر می¬باشد.