درمطالعات تاریخی کسب آگاهی نسبت به موضوعات و مسایل مختلف چه در عرصه اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی و چه اقتصادی دارای اهمییت بسیاری می باشد.راههای کسب آگاهی در تاریخ بررسی متون مختلف در علوم دیگر نیز می باشد.یکی از عرصه های مشترک در زمینه تاریخ ،ادبیات فارسی است که منابع ادبی جایگاهی مهم در میان منابع تاریخی دارند. در موضوع مورد بحث نیز یافتن آگاهی های تاریخی مردم ایران بخصوص اهل ادب و از میان آنها شاعران از زمان صفوی تا زندیه بر اساس متون ادبی یعنی دیوان اشعار افراد مورد نظر می باشد . تحقیقات صورت گرفته در عرصه فرهنگی در زمان مورد نظر ما محدود و اندک می باشند .درک این آگاهی های اجتماعی، جغرافیای وفرهنگی ما رادر بررسی جنبه های گوناگون جوامع کمک می نمایند.برای کلمه آگاهی معانی متعددی از جمله شناخت و دانش به کار رفته است . در میان دیوان اشعار و ابیات شاعرانی که در هند حضور یافته اندمی توان آگاهی های را از جامعه هند مشاهده نمود .این پژوهش درصدد یافتن آگاهی های تاریخی اهل ادب ایران بخصوص شاعران از جامعه هندوستان در دوره صفویه افشار و زندیه می باشد .در این دوره زمانی شاعران بسیاری از ایران و از دربار صفویان در دربار گورکانیان هندوستان حضور داشته اند . اطلاعاتی که این گروه از اهل ادب نسبت به جامعه هندوستان در اثر زندگی درآن جا انعکاس می دهند دارای اهمییت می باشد.شاعران در عرصه های مختلف اجتماعی موضوعاتی را در اشعار خودبیان می کنند که یافتن آنها در متون تاریخ سیاسی به راحتی امکان پذیر نمی باشد. میزان آگاهی شاعران و عرصه های شناخت آنها مهم می باشد. دیدگاه منفی و مثبت شاعران مورد توجه این پژوهش است و طرق انتقال این اطلاعات ما را در بررسی عرصه های مختلف روابط کشور ایران و هند یاری می دهد.درمیان این اشعار ما به اطلاعاتی در مورد جغرافیای هندوستان که در زمینه جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی می باشد دست پیدا می کنیم .آگاهی های که شاعران در مورد زندگی اجتماعی و فرهنگی هندیان مثل آداب و رسوم اجتماعی ، کالاهای تجاری واعتقادات مذهبی به ما می دهند در عرصه آگاهی های احتماعی دارای ارزش فراوان می باشدز جمله مصادیق این آگاهی های می توان به نام شهرها و آب و هوای آن ها مانند کشمیر ،لاهور و غیره اشاره کرد .در موضوع اعتقادات هندیان نیز اشعاری دیده می شوند که به اهمییت بت و بت خانه در میان هندوها اشاره دارد .در مورد رسومی چون حنا بستن ،ازدواج کردن و امری مانند ساتی در متون اطلاعات باارزشی یافت می شود .در این گونه بررسی ها که بر اسا س متون ادبی می باشند باید این نکته را در نظر داشت که آگاهی ها ی تاریخی گاه با اغراق و شاخ و برگ یافتن ادبی همراه است که با دقت نظر در ریشه یابی آنها می توان به اطلاعاتی ارزشمند دست پیدا نمود.با توجه به اینکه مطالعه تاریخ از دیدگاه متون ادبی و با دید جامعه شناختی دارای جایگاه مهمی می باشد روابط ایران و هند در این عرصه نیز روشن تر می گردد. براین اساس می توان دریافت در جامعه ایران در بازه زمانی قرن دهم تا دوازدهم هجری بیشتر چه جنبه های از جامعه هند در بین مردم بخصوص شاعران شناخته شده بوده است. با توجه به مطالب ذکر شده این رساله در پنج فصل تنظیم شده است که در فصل اول به کلیات پرداخته شده . فصل دوم مختصری از روابط سیاسی دو کشور ایران و هند طی قرن دهم تا دوازدهم هجری بیان می شود . در فصل سوم با توجه به اهمییتی که جغرافیا و بحث مکان در شناخت پدیده های جغرافیای دارد به بازتاب آگاهی های جغرافیا از هندوستان در دو قسمت جغرافیای طبیعی و انسانی هندوستان پرداخته شده است .فصل چهارم شامل آگاهی های اجتماعی و فرهنگی بازتاب یافته در اشعار شاعران و توضیحاتی پیرامون آنهامی باشد. فصل آخر و پنجم نیز نتیجه گیری و جمع بندی موضوع است. روش کار نیز در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و از طریق مطالعه دیوان اشعار این شاعران می باشد.