گیاه مرزه ی سهندی satureja sahendica bornm، گیاهی معطر و دارویی و بومی ایران، از خانواده نعناعیان(lamiaceae) می باشد که در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و غیره بدلیل داشتن متابولیت های ثانویه ی باارزش، حائز اهمیت فراوان است. در این پژوهش کشت کالوس جهت بررسی تولید متابولیت های ثانویه انجام گردید. ریزنمونه های بخش گرهی گیاهچه های استریل به محیط کشت پایه ms محتوی دو گروه هورمونی naa+tdz و 2,4-d+kin با سه غلظت مختلف 5/0، 1 و 2 میلی گرم بر لیتر، در حضور و عدم حضور pvp منتقل شدند (هورمون ها به صورت توأم و با غلظت های برابر به کار برده شدند). آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی و با سه تکرار برای هر تیمار انجام شد و بعد از کالوس دهی و انجام مرحله ی واکشت، نمونه ها جهت بررسی ویژگی های مورفولوژیکی، پارامترهای رشدی مختلف شامل وزن تر، وزن خشک، درصد کالوس زایی و رشد نسبی کالوس و نیز تعیین میزان رنگیزه ها و میزان متابولیت های ثانویه (فلاونوئید و فنول کل) مورد آزمایش قرار گرفتند. بر اساس نتایج، اختلاف معنی داری از نظر صفات مذکور در دو گروه هورمونی naa+tdz و 2,4-d+kin و نیز بین غلظت های مختلف هر دو گروه وجود داشت. رشد کالوس شدیداً توسط بالاترین غلظت 2mgl-12,4-d+2mgl-1kin مهار شد. در مقابل، این غلظت بالاترین میزان تولید فنول کل (303/4 میلی گرم پیروگالول برگرم وزن خشک) و فلاونوئیدها (903/24 میلی گرم کوئرسیتین بر گرم وزن خشک) را به خود اختصاص داد. به عبارت دیگر، در این پژوهش ارتباطی معکوس بین رشد کالوس و تولید محصولات ثانویه مشاهده گردید. به طور کلی، حضور pvp در محیط کشت ها، رشد کالوس و نیز تولید متابولیت های ثانویه را بهبود بخشید.