گونه¬های کمپیلوباکتر به خصوص کمپیلوباکتر ژژونی از شایع-ترین پاتوژن¬های عامل گاستروآنتریت باکتریایی در سراسر دنیا هستند که عموما از طریق مواد غذایی با منشاء حیوانی منتقل می¬شوند. گوشت و فرآورده¬های طیور از مخازن اصلی کمپیلوباکتر در طبیعت هستند، با توجه به اینکه روش¬های فنوتیپی در شناسایی باکتری¬ها وقت¬گیر و طولانی است و نمی¬توانند بطور کامل و دقیق باکتری¬ها را در سطح گونه تفکیک نمایند، لذا بهتر است از تکنیک-های مولکولی استفاده شود. نتایج حاصل از pcr و تعیین توالی نوکلئوتید 16s rrna بسیار دقیق و قابل اعتماد است. این مطالعه با هدف تعیین شیوع گونه¬های کمپیلوباکتر در فرآورده¬های جانبی مرغ در ارومیه، ایران انجام شد. از زمستان 1392 تا بهار 1393 در مجموع 160 نمونه شامل80 نمونه پوست مرغ بعد از شستشو، 80 نمونه سنگدان مرغ بعد از شستشو، به طور تصادفی از کشتارگاهی واقع در شهرستان ارومیه جمع¬آوری و بعد از رقیق¬سازی و کشت، ایزوله¬هایی که گرم منفی و کاتالاز مثبت بودند، انتخاب شدند، و ژن ناحیه 16s rrna آن¬ها به کمک پرایمرهای عمومی با تکنیک pcr تکثیر داده شد. از بین ایزوله¬ها، 6 ایزوله پوست مرغ و 5 ایزوله سنگدان مرغ برای توالی¬یابی به شرکت ماکروژن ارسال شد. تنوع باکتری¬های کمپیلوباکتر به صورت 6/66 درصد کمپیلوباکتر ژژونی، 6/16 درصد کمپیلوباکتر کلی و 6/16 درصد کمپیلوباکتر لاری در پوست مرغ و 40 درصد کمپیلوباکتر ژژونی، 20 درصد کمپیلوباکتر کلی و 40 درصد کمپیلوباکتر لاری در سنگدان مرغ تشخیص داده شد. نتایج نشان داد که 5/62 درصد از نمونه¬های سنگدان و 75/58 درصد از نمونه¬های پوست مرغ با استفاده از روش¬های فنوتیپی کمپیلوباکتر مثبت تشخیص داده شدند. نتایج بدست آمده از بررسی قدرت زنده مانی کمپیلوباکتر در شرایط سرد بعد از 24 ساعت، نشان داد تعداد باکتری¬ها کاهش قابل توجهی نداشته و کاهش قدرت زنده مانی معنی¬دار نبود. همچنین میزان آلودگی نمونه¬ها در فصل بهار بطور معنی¬داری بالاتر از فصل زمستان بود که ممکن است به دلیل بالا بودن درجه حرارت محیط و ایجاد شرایط مناسب برای کمپیلوباکتر باشد.