دو آزمایش به منظور بررسی اثر پروبیوتیک، ویتامین e و عصاره ی سه گیاه دارویی سیر، آویشن و زیره ی سیاه بر کیفیت و کمیت تخم تولیدی، فلور میکروبی و هیستومورفولوژی روده ی مرغ های تخم گذار و بلدرچین ژاپنی انجام گرفت. آزمایش اول به مدت 8 هفته با استفاده از 72 قطعه مرغ تخم گذار قهوه ای در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار، 4 تکرار و 3 قطعه مرغ در هر تکرار انجام شد. گروه های آزمایشی شامل: (1) تیمار شاهد که از جیره ی پایه استفاده می نمود (جیره ی کنترل). (2) جیره ی کنترل به اضافه ی ویتامین e. (3) جیره ی کنترل به اضافه ی پروبیوتیک. (4) جیره ی کنترل به اضافه ی عصاره ی الکلی آویشن (به صورت محلول در آب آشامیدنی). (5) جیره ی کنترل به اضافه ی عصاره ی الکلی سیر (به صورت محلول در آب آشامیدنی). (6) جیره ی کنترل به اضافه ی عصاره ی الکلی زیره ی سیاه (به صورت محلول در آب آشامیدنی) بودند. آزمایش دوم به مدت 8 هفته و با استفاده از 64 قطعه بلدرچین ژاپنی در قالب یک طرح کاملا تصادفی در 4 تیمار، 4 تکرار و در هر قفس 4 قطعه (نسبت نر به ماده: 1 به 3) انجام شد. سیرتیمارهای آزمایشی شامل: (1) شاهد: که هیچ گونه افزودنی در آب آشامیدنی آن ها اضافه نشده بود (2) آویشن (3) زیره ی سیاه و (4) سیر بودند که عصاره های گیاهی هر گروه به نسبت 1 به 1000 به آب آشامیدنی آن ها افزوده می شد. درصد تولید، وزن و توده ی تخم تولیدی، خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی به صورت هفتگی و کیفیت تخم ها، در اواخر دوره ی پرورش اندازه گیری شد. در پایان دوره به منظور تعیین فراسنجه های بیوشیمیایی سرم خون، از ورید بال خونگیری شد. در این تحقیق، کلسترول زرده و میزان پراکسیداسیون زرده ی تخم ها، جمعیت میکروبی روده و اثر تیمارها بر مورفولوژی روده ی کوچک و درصد جوجه درآوری تخم های بلدرچین نیز اندازه گیری شد. داده ها با استفاده از نرم افزار sas آنالیز آماری شدند و مقایسه ی میانگین ها توسط آزمون چند دامنه ای دانکن انجام شد. در هر دو آزمایش، درصد تولید تخم، میزان خوراک مصرفی، ضریب تبدیل غذایی و وزن تخم-مرغ و توده ی تخم تولیدی تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند (05/0p>). همچنین در صفات مربوط به کیفیت تخم تولیدی شامل واحد هاو، وزن زرده، وزن، ضخامت و مقاومت پوسته نیز تفاوت معنی داری بین تیمارها نسبت به شاهد مشاهده نشد (05/0p>). جیره های آزمایشی به طور معنی داری، کلسترول تام سرم و زرده را تحت تاثیر قرار داده بودند (01/0p<)، به طوری که تیمار سیر، در هر دو آزمایش، باعث کاهش کلسترول در زرده و سرم نسبت به تیمار شاهد شد. همچنین تیمار زیره باعث افزایش معنی دار در میزان تری گلیسیرید، پروتئین تام و آلبومین در هر دو آزمایش شده بود (05/0p<). پراکسیداسیون چربی های زرده ی تخم ها در هر دو آزمایش، پس از دو هفته نگهداری، تحت تاثیر تیمارهای اعمال شده قرار گرفت و تیمار آویشن بهترین عملکرد را نشان داد (01/0p<). میزان درصد جوجه درآوری در بلدرچین ها، تحت تاثیر تیمارها قرار نگرفتند (05/0p>). جمعیت میکروبی روده در تیمارهای اعمال شده معنی دار بود و تیمار آویشن بهترین عملکرد را در کاهش جمعیت میکروفلور روده داشت (05/0p<) و تیمار پروبیوتیک موجب افزایش طول پرز در ایلئوم مرغ های تخم گذار شده بود (05/0p<).