رزماری از جمله گیاهان دارویی مهم است که کاشت آن در مناطق خشک و نیمه خشک که به نوعی دارای مشکل شوری هستند گسترش دارد. در خاک های آهکی مناطق مرکزی کشور که اغلب با مشکل شوری مواجه هستند، حلالیت عناصر کم مصرف پایین بوده و گیاهان رشد کرده در این اراضی از کمبود عناصر کم مصرف نظیر روی و مس رنج می برند. در این مطالعه تأثیر تغذیه روی و مس بر رشد و عملکرد و ویژگی های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانی رزماری به دو صورت آبکشت و کشت خاکی مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایشات آبکشت سه سطح روی شامل غلظت های صفر، 2 و 4 میکرومولار سولفات روی و سه سطح مس شامل غلظت های صفر، 5/0 و 1 میکرومولار سولفات مس مورد استفاده قرار گرفت. سه سطح شوری شامل غلظت های صفر، 50 و 100 میلی مولار کلرید سدیم بودند. شوری سبب کاهش عملکرد وزن خشک ریشه و شاخسار رزماری شد و این کاهش عملکرد در شرایط کمبود روی و مس شدیدتر بود. تغذیه روی و مس سبب کاهش خسارت های اکسیداتیو ناشی از شوری به رزماری شد به طوری که نفوذپذیری غشای سلولی و غلظت مالون د آلدهید برگ رزماری کاهش یافت. این کاهش خسارت اکسیداتیو ناشی از شوری را می توان ناشی از فعالیت آنزیم کاتالاز برگ رزماری دانست که در پاسخ به تغذیه روی و مس افزایش یافت. با تغذیه روی و مس، انباشتگی سدیم و کلر در برگ رزماری کاهش و در مقابل، غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم افزایش یافت. در شرایط شور با تغذیه روی و مس، مقدار اسانس رزماری افزایش یافت. غلظت ترکیبات فنلی، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی برگ رزماری به عنوان شاخص هایی از فعالیت آنتی اکسیدانی رزماری در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافتند. در کشت خاکی دو سطح صفر و 10 میلی گرم در کیلوگرم سولفات روی و دو سطح صفر و 5 میلی گرم در کیلوگرم سولفات مس در یک خاک دارای کمبود همزمان روی و مس استفاده شد. قلمه های رزماری در گلدان ها کشت شده و به مدت سه ماه با آب آبیاری با سطوح مختلف شوری (صفر، 50 و 100 میلی مولار کلرید سدیم) آبیاری شدند. شوری سبب کاهش عملکرد وزن خشک شاخسار و ریشه رزماری شد هر چند با کاربرد روی و مس در خاک عملکرد رزماری افزایش یافت. کاربرد خاکی روی و مس سبب کاهش نفوذپذیری غشای سلولی و غلظت مالون د آلدهید برگ رزماری در شرایط شور شد. مقدار اسانس رزماری در شرایط شور افزایش یافت. تغذیه روی و مس نیز مقدار اسانس رزماری را در حدود 10 درصد افزایش داد. اگرچه شوری سبب کاهش غلظت پتاسیم، کلسیم و منیزیم رزماری شد اما تغذیه روی و مس تا سبب افزایش غلظت این عناصر در رزماری شد. غلظت سدیم، کلر و فسفر در پاسخ به شوری افزایش و در پاسخ به تغذیه روی و مس کاهش یافت. غلظت ترکیبات فنلی، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی برگ رزماری در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافتند. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که تغذیه روی و مس سبب افزایش تحمل رزماری به شوری از طریق افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز، افزایش غلظت ترکیبات فنلی و کاهش نفوذپذیری غشای سلولی و کاهش جذب عناصر سمی نظیر کلر و سدیم شده است. در مقابل خصوصیات آنتی اکسیدانی رزماری نظیر مقدار اسانس، فعالیت پالایندگی و قدرت کاهندگی در پاسخ به تنش شوری و تغذیه روی و مس افزایش یافت. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، تحمل به شوری، روی، مس، رزماری، آسیب های اکسیداتیو، خواص آنتی اکسیدانی

ریزجانداران خاک علاوه بر افزایش دسترسی و جذب عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، توانایی گیاه در مقابله با تنش های زیستی و غیرزیستی را افزایش داده و از این طریق عملکرد گیاه را در شرایط نامساعد محیطی افزایش می دهند. رفتار و عملکرد هر یک از ریزجانداران ریزوسفر می تواند تحت تأثیر عملکرد سایر ریزجانداران تغییر کند. روابط بین ریزجانداران بطور غیر مستقیم باعث تغییر در رشد و عملکرد گیاه می شود. این پژوهش به منظور بررسی تأثیر تلقیح توأم قارچ piriformospora indica و چهار باکتری محرک رشد گیاه در شرایط غیر شور و تنش شوری بر گیاه ذرت در گلخانه پژوهشی مرکز پژوهشی کشت بدون خاک دانشگاه صنعتی اصفهان انجام گرفت. این آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل 2 سطح قارچ (دارای قارچ و بدون قارچ)، 5 سطح باکتری (azotobacter chroococcum، azospirillum lipoferom، herbaspirillum seropedicae، pseudomonas putida و شاهد بدون باکتری) و 2 سطح شوری (صفر و 150 میلی-مولارکلرید سدیم) بود. تلقیح توأم قارچ p. indica و باکتری ازتوباکتر در شرایط غیر شور، غلظت پتاسیم اندام هوایی و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز گیاه را افزایش داد. در شرایط تنش شوری، در حضور این دو ریزجاندار، وزن خشک و غلظت فسفر اندام هوایی و ریشه و غلظت پتاسیم اندام هوایی گیاه را افزایش، و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز، نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی و غلظت سدیم اندام هوایی را در مقایسه با تیمار شاهدکاهش داد. تلقیح هم زمان قارچ و باکتری آزوسپیریلیوم در شرایط غیرشور باعث افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز و غلظت پتاسیم و سدیم اندام هوایی گیاه شد. اما در شرایط تنش شوری این رابطه موجب افزایش وزن خشک اندام هوایی و ریشه، غلظت فسفر ریشه و پتاسیم اندام هوایی و کاهش غلظت سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم ریشه و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز در اندام هوایی گیاه شد. در تلقیح توأم قارچ p. indica و باکتری هرباسپیریلیوم در شرایط غیرشور وزن خشک ریشه و سدیم و فسفر اندام هوایی افزایش یافت؛ اما در شرایط تنش شوری پتاسیم اندام هوایی و فسفر ریشه افزایش یافت؛ درحالی که غلظت سدیم ریشه و نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی کاهش نشان داد. تلقیح هم زمان قارچ و باکتری سودوموناس در شرایط غیر شور غلظت فسفر اندام هوایی را افزایش و فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز و وزن خشک اندام هوایی را کاهش داد. اما در شرایط تنش شوری وزن خشک و غلظت فسفر اندام هوایی و ریشه تحت تأثیر این رابطه افزایش و غلظت سدیم اندام هوایی و ریشه و نسبت سدیم به پتاسیم اندام هوایی گیاه کاهش یافت.

انباشته شدن مواد زائد کشاورزی و مشکلات زیست محیطی ناشی از آن ها، ایجاب می کند که این مواد به نحو مطلوب و آگاهانه در چرخه حیات قرار گیرند. یکی از راهکارهای مهم بازیافت مواد زائد استفاده از آن ها در کشاورزی به ویژه به صورت کمپوست شده است.کمپوست نمودن ضایعات باغبانی و دامی یکی از بهترین روش ها برای بهبود خواص و استفاده دوباره از این ضایعات از جمله خاک اره درچرخه تولید می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر افزودن منابع مختلف نیتروژن بر ویژگی های خاک اره در طی فرآیند کمپوست شدن و تاثیر آن به عنوان بستر کشت بر رشد و نمو خیار در دو مطالعه جداگانه انجام گردید. در مطالعه اول تاثیر افزودن کود گاوی، کود مرغی و اوره به خاک اره بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی کمپوست حاصل به صورت هفتگی طی فرآیند 49 روزه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد افزودن کود مرغی به خاک اره بیشترین تاثیر را برکاهش درصد کربن آلی و نسبت کربن به نیتروژن در خاک اره در طی فرآیند کمپوست شدن داشت. بیشترین درصد نیتروژن خاک اره در طی فرآیند کمپوست شدن در ترکیب با کود گاوی حاصل شد. همچنین کاربرد این ماده موجب بهبود شرایط نگهداشت آب خاک اره گردید. کود مرغی جرم مخصوص حقیقی و ظاهری را نسبت به سایر تیمارها بیشتر افزایش داد. کمترین جرم مخصوص ظاهری و بیشترین تخلخل تهویه ای 35 روز پس از خوابانیدن ترکیب ها حاصل شد. مطالعه دوم با هدف بررسی رشد و عملکرد خیار گلخانه ای کشت شده در کمپوست های حاصل از مطالعه اول انجام گردید. بدین منظور هر یک از ترکیب های حاصل ازمطالعه اول در دو نسبت صفر و 10 درصد با پامیس برای کشت گیاه مخلوط شدند. همچنین تیمار پیت 80 درصد + پرلیت 20 درصد به عنوان تیمار رایج جهت کشت خیار جهت مقایسه با تیمارهای مورد مطالعه در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد در بین منابع مختلف نیتروژن افزودن کود مرغی به خاک اره بیشترین اثر مثبت را در صفات رویشی (طول ساقه، تعداد گره، قطر ساقه و وزن خشک اندام هوایی) و ویژگی های ریشه خیار کشت شده در مقایسه با خاک اره خالص داشت. بسترهای مختلف کاشت تاثیر معنی داری بر درصد ماده خشک میوه خیار نداشتند. بالاترین وزن تر میوه در بوته و تعداد میوه در بوته در تیمارهای خاک اره در ترکیب با کودهای دامی حاصل شد. مقایسه میانگین ها همچنین نشان داد که افزودن منابع مختلف آلی و معدنی نیتروژن به خاک اره مقدار صفات کیفی میوه را از جمله مواد جامد محلول در مقایسه با خاک اره تنها افزایش داد از این لحاظ تیمار ترکیب خاک اره و کودهای دامی توان رقابت با تیمار رایج پیت + پرلیت را داشت. بالاترین غلظت نیتروژن، سدیم و پتاسیم میوه در تیمار کمپوست خاک اره مشاهده شد. بر اساس مطالعه دوم، به طور کلی افزودن کود مرغی به عنوان منبع نیتروژن دار به خاک اره و پس از کمپوست شدن، به عنوان بستر کشت می تواند توصیه شود.

درخاکهای مناطق خشک و نیمه خشک که قسمت عمده کشور ما را تشکیل می دهند، بعت فقر شدید موادآلی، استفاده از هر ترکیب حاوی موادآلی، از آن جمله شیرابه های تولیدشده در فرآیندهای مختلف تبدیل زباله های شهری به کود کمپوست ، برای تقویت خاک ضروری است . بهمین منظور آزمایشی طی سالهای 1375 و 1376 ، جهت بررسی تاثیر شیرابه زباله بر رشد و عملکرد برنج(واریته زاینده رود)و اثرات باقیمانده آن بر گندم(رقم روشن)، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی متشکل از پنج تیمار و در سه تکرار انجام گرفت . تیمارهای طرح عبارت بودند از: شاهد و مقادیر 150 و 300 و 600 تن در هکتار شیرابه زباله و نیز یک تیمار کودی شامل کودهای ازت ، فسفر، پتاسیم و روی به میزانی که این عناصر در تیمار 600 تن در هکتار شیرابه وجود داشتند. نتایج نشان می دهد که اثرات باقیمانده شیرابه در خاک و در گیاه متناسب با مقدار شیرابه مصرفی است .