هدف: اندومتریوز بیماری شایعی است که طی آن غدد و استرومای اندومتر در بیرون از حفره رحمی به صورت نابجا رشد می کند. برای فهم بهتر اندومتریوز، مطالعات متعددی روی این بیماری انجام می شود و ایجاد مدل های حیوانی کمک کننده خواهد بود. بنابراین در این مطالعه سعی شد دو مدل حیوانی اندومتریوز با استفاده از قطعات بافت و سلول های جداشده آندومتر انسان ایجاد کرده و با هم مقایسه کرد. مواد و روش ها: ابتدا بافت اندومتر انسان در فاز تکثیری یا ترشحی از زنان بستری در بیمارستان امام خمینی تهران که تحت هیسترسکوپی به علل خوش خیم قرار گرفته بودند تهیه شد و پس از تایید نرمال بودن بافت، قسمتی از بافت اندومتر انسان به تکه هایی به ابعاد 2 میلی متر مکعب بریده شد و بقیه بافت برای جداسازی سلول ها مورد استفاده قرار گرفت و سلول های جدا شده پس از پاساژ چهارم با استفاده از فلوسیتومتری، مارکر cd90در آن ها ارزیابی شد. سپس در دو مدل اندومتریوزیس ایجاد شد. در مدل اول تکه های اندومتر و در مدل دوم 6 10×2 سلول اندومتر به صورت زیر جلدی به موش های تحت تیمار با اشعه گاما منتقل شد و به مدت 20 روز موش ها در شرایط کنترل شده و استریل نگهداری شدند. خونگیری از موش ها قبل و پس از پیوند جهت تعیین سطح استروژن انجام گرفت و بافت اکتوپیک ایجاد شده در هر دو مدل جمع آوری شدند و جهت ارزیابی مرفولوژیک، pas و میزان بیان ژن های استئوپونتین و ماتریکس متالوپروتئیناز دو با تکنیک real time rt pcr مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: 20 روز پس از پیوند بافت غددی شبیه بافت اندومتر در زیر جلد موش در هر دو مدل ایجاد شده بود و میزان و وسعت غدد ایجاد شده در مدل دوم بیشتر از مدل اول بود. همچنین میزان استروژن تولید شده در هر دو مدل نسبت به گروه کنترل بیشتر و در مدل دوم نیز بیشتر از مدل اول بود (05/0≥p). نتایج بررسی مولکولی نشان داد در میزان بیان ژن های استئوپونتین و ماتریکس متالوپروتئیناز دو در بافت اکتوپیک ایجاد شده در هر دو مدل در مقایسه با گروه کنترل و نیز در مدل دوم نسبت به مدل اول افزایش معنا داری وجود داشت (05/0≥p). نتیجه گیری: در مجموع مدل آندومتریوزیس با بکار گیری سلول های آندومتر کشت شده، موفقیت بیشتری را از نظر مرفولوژی و سطح غدد شکل گرفته، فعالیت استروژنی بالا و نیز بروز ژن های مرتبط با اندومتریوز نشان داد.