نام پژوهشگر: فاطمه صحرانورد
فاطمه صحرانورد اسماعیل شمسی
سلطنت پنجاه ساله ناصرالدین شاه را می توان نقطه عطف آشنایی ایرانیان با مفاهیم و ارزشهای غربی و اقتباس از تجدد دانست. در این دوره با نوعی پارادوکس مواجه می شویم: ازیکسو استبداد سنتی گفتمان سیاسی مسلط بر جامعه است، از سوی دیگر به واسطه مراودات ایرانیان با غرب، و ورود مظاهر مدرنیته، گروه های صاحب اندیشه ای (منورالفکرها )پدید آمدند که دست به انتشار روزنامه های فارسی زبان در خارج از کشور زدند، در این دوره گفتمان های جدید سیاسی با محوریت اندیشه ترقی و نوسازی، مشروطه خواهی، مخالفت با استبداد و حاکمیت قانون اشاعه می یابد و ادبیات سیاسی و فرهنگ سیاسی دچار تحول می گردد. بنابراین شناخت گفتمان های سیاسی در دوره ناصری بدون بررسی سیاستها ، اهداف ،آرا و افکار روشنفکران ایرانی و مطبوعات خارج از کشور در دوره ناصری ناقص و بی سرانجام است. روشنفکران این دوره صرف نظر از اختلاف دیدگاه و شیوه عملکردشان در پی پاسخگویی به یک پرسش مهم بودند: دلایل عقب ماندگی ایران و پیشرفت غرب چه بوده است؟ بسیاری از این روشنفکران به دلیل فضای استبدادی و بسته داخلی که در قالب سانسور نمایان بود، مجبور به تبعید از میهن شدند و برای مبارزه باحکومت استبدادی ناصری مطبوعات برون مرزی را تشکیل داده و از این طریق به آگاه سازی مردم با مفاهیم و اندیشه های جدید برآمدند که سرانجام به چالش میان گفتمان های سیاسی جدید با گفتمان استبدادی منتهی شد. این پژوهش در پی بررسی گفتمان های سیاسی است که در آرا و افکار روشنفکران و مطبوعات اپوزیسیون برون مرزی نمود یافته است.