لوبیا (phaseolus vulgaris l.) یکی از حبوبات مهم در ایران و بسیاری از کشورها می-باشد. ویروس¬های زیادی موجب خسارت کمی و کیفی در مزارع لوبیا می¬شوند که از جمله¬ی آن¬ها می¬توان به ویروس موزاییک معمولی لوبیا و ویروس موزاییک معمولی بافت مرده¬ی لوبیا اشاره کرد. این ویروس¬ها از خانواده¬ی پوتی¬ویریده و جنس پوتی¬ویروس می¬باشند. در این پژوهش تعداد 215 نمونه¬ی مشکوک به بیماری ویروسی از چهار منطقه¬ی استان زنجان شامل: ابهر، خیرآباد، نصیرآباد و قلعه¬حسینیه جمع¬آوری گردید. با استفاده از آزمون acp-elisa تعداد 80 نمونه آلوده به پوتی¬ویروس شناسایی شد. همچنین با آزمون das-elisa مشخص شد که 32 نمونه آلوده به ویروس bcmv (به میزان 15%) و 22 نمونه آلوده به ویروس bcmnv (به میزان 10%) بودند. برای ویروس bcmv یک جدایه از ابهر با نام 41 و برای ویروس bcmnv دو جدایه با نام¬های kh و ab به ترتیب از قلعه حسینیه و نصیرآباد انتخاب شدند. جدایه¬های 41 و kh تنها بر روی برخی از گیاهان از جمله سلمه¬تره، ماش، لوبیا چشم بلبلی، نخود و عدس تکثیر شدند. دو جدایه¬ی 41 و kh به¬ترتیب با کارایی 45% و 40% با شته aphis gossypii منتقل شدند. در ارزیابی واکنش شش رقم لوبیا برای این دو جدایه، رقم صدری با بروز علایم موزاییک و بدشکلی برگ به¬عنوان حساس¬ترین رقم شناخته شد. با آزمون ic-rt-pcr یک قطعه¬ی 1700 جفت بازی از انتهای 3? ژنوم برای دو جدایه¬ی 41 و kh با استفاده از آغازگر عمومی پوتی¬ویریده¬ها تکثیر گردید. با آزمون¬های rt-pcr یک قطعه¬ی 1200 و 1450 جفت بازی به¬ترتیب با استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی inr/inf و dbcmv/ubcmv برای جدایه¬ی 41 و یک قطعه¬ی 900 جفت بازی با استفاده از جفت آغازگر dn13/un13 برای جدایه¬های kh و ab تکثیر گردید. برای تکثیر قطعه¬ی 700 جفت بازی مربوط به قسمتی از ناحیه¬ی ci جدایه¬ی kh از جفت آغازگرهای cirev/cifor استفاده شد. بیشترین شباهت در بررسی ترادف نوکلئوتیدی ناحیه¬ی پروتئین پوششی جدایه¬های kh و ab، با جدایه¬های ii8، bn-to و tn1 مشاهده گردید.