ارتباط و همکاری روحانیت و روشنفکران در تحولات یکصدساله اخیر کشور ایران منشاء¬رویدادهای سرنوشت¬سازی بوده¬است. چنانکه تاثیر آن در جریان نهضت مشروطه، ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی انکار ناپذیر می¬باشد. نکته قابل توجه در این وقایع سه¬گانه، اتحاد و همکاری نزدیک بین روحانیون و روشنفکران در ابتدای مبارزه و دوری و تفرقه پس از آن می¬باشد. در جریان نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت جدایی روحانیت و روشنفکران منجر به حذف روحانیون از صحنه سیاسی و از دست رفتن ثمره مبارزه در هر دو رویداد مذکور گردید. جدایی روشنفکران و روحانیت برای بار سوم در جریان انقلاب اسلامی نیز تکرار شد اما تفاوت آن با گذشته در کناره¬گیری روشنفکران از قدرت و برخلاف گذشته، حفظ دستاورد انقلاب یعنی نظام جمهوری اسلامی بود. در این تحقیق پس از معرفی روحانیت و روشنفکران و بیان جزئیات مربوط به این دو قشر به پیشینه همکاری آنان در مشروطه و ملی شدن صنعت نفت اشاره می¬شود. و در گام نهایی به تعامل آنها با یکدیگر در دوران مبارزه با حکومت پهلوی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته و بیان می-شود که چگونه پس از اینکه امام خمینی با در نظر داشتن سرنوشت روحانیون فعال در عرصه سیاست پیش از خود، حرکت خود را بطور مستقل آغاز کرد، دیگر گروهها و جریانهای مخالف حکومت پهلوی نظیر روشنفکران، با تجدید نظر در مشی اصلاح¬طلبانه خویش به قیام وی پیوسته و رهبری اورا پذیرا شدند. با این وجود همراهی روشنفکران با روحانیت در نظام جمهوری اسلامی ادامه پیدا نکرد. در این تحقیق فراز و فرود این ارتباط مورد بررسی قرار گرفته است.