بر اساس این نظریه که عرفان نگاه هنری به مذهب و الهیات است می¬توان پذیرفت که سخنان عارفان و صوفیان از ویژگیهای کلام هنری برخوردار است. یعنی در سخنان صوفیان و عارفان بسامد هنرسازه¬هایی از قبیل سجع و جناس و همحروفی و انواع تشبیهات و استعاره¬ها و رمز و کنایه بیش از سخنان مردم عادی و حتی دینداران زاهد پیشه است. در این تحقیق سعی کرده¬ایم اقوال فارسی عارفان و صوفیان برجسته¬ای را که کلامشان در کتاب کشف الأسرار و عده الأبرار رشید الدین ابوالفضل میبدی آمده است از لحاظ برخورداری از جوهره هنری و آرایه¬های ادبی یررسی کنیم. در فصل نخست این پایان¬نامه پس از مقدمات و بیان مسأله تحقیق به تعریف عرفان و تصوف و ویژگی¬های آن پرداخته شده است. در فصل بعد به ویژگی¬های زبانی عارفان و دگرگونی¬هایی که در زبان ایشان اتفاق می¬افتد پرداخته¬ایم. در این راستا این مسأله که زبان عارف به دلیل نوع تجربه او از پیچیدگی¬های خاصی برخوردار می-شود که آن را به سوی نوعی رازآمیزی به پیش می¬برد و به علت نگاه هنری صوفی به مسأله دین از ابزارهای ادبی¬ساز سخن بیشتر بهره می¬گیرد تبیین شده است. در فصل سوم پایان نامه حاضر به تحلیل بلاغی سخنان استخراج شده پرداخته شد . بیشترین سخنان منقول که مورد بررسی قرار گرفت از پیرطریقت (احتمالاً خواجه عبدالله انصاری هروی) ، ابوبکر واسطی، ابوعبدالرحمن سلمی، سهل بن عبدالله تستری، ابوبکر شبلی و جنید بن محمد نهاوندی است و بر اساس این فصل می¬توان گفت که بیشترین آرایه¬ها یا هنرسازه-هایی که از سوی عارفان و صوفیانی که اقوالشان به فارسی در کشف الاسرار باقی مانده است استفاده شده سجع از نوع متوازی و مطرّف آن، جناس، تضاد، تناسب، است.