صورت گرایی و نقش گرایی، دو نظریه مهم در زبان شناسی هستند و دستور نظام مند، یکی از زیرمجموعه های زبان شناسی نقش گرا است که هالیدی این دستور را رشد داد و با هدف کاربردی کردن آن، نظریه« دستور نظام مند نقش گرا» را مطرح کرد؛ وی در نظریه خود، نظام صوری زبان را توأم با نظام نقشی و معنایی در بافت متن مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و فیش برداری، مطالب مورد نظر جمع آوری شده و سپس بر اساس نظریه نظام مند نقش گرای هالیدی، ابتدا مفهوم« نظام» و « نقش» در نظریه هالیدی، مرور شده است و سپس به تحلیل گفتمان آثار شهید سید مرتضی آوینی پرداخته شده است تا از این طریق بین نویسنده، متن و خواننده ارتباط برقرار شود و رابطه بین متن و ایدئولوژی نویسنده مشخص گردد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که در میان افعال، فعل مضارع اخباری بیشترین بسامد را در میان آثار شهید آوینی دارا است، استفاده از این زمان باعث افزایش حقیقت مانندی اثر و پذیرش بیشتر مخاطب می شود؛ فرایند مادی نیز بیشتر از سایر فرایند ها در متن تکرار شده است زیرا اکثر آثار به بیان وقایعی که اتفاق افتاده است، می پردازد؛ قوی ترین و تأثیر گذارترین فاعل در اندیشه شهید آوینی، امام خمینی(ره) می باشد که می توان ایشان را الگوی زندگی شهید در دوران معاصر دانست. در میان وجوه مختلف، وجه خبری بیشترین بسامد را دارد، زیرا شهید به نقل حوادث واقعی می پردازد ؛ همچنین ادات موقعیتی بیشتر از سایر ادات در آثار شهید آوینی دیده می شود، استفاده از این ادات برای به تصویر کشیدن دقیق جزئیات وقایع مناسب است. همچنین موضوع اصلی در آثار شهید آوینی، موضوع«جهاد و مبارزه» می باشد که دلیل این امر، فضای جامعه و اهمیت این موضوع در ایدئولوژی شهید آوینی است.