چکیده فلاسفه مسلمان قائل به وجود سه عالم عقل، خیال و ماده هستند و برای هر یک، احکامی برمی شمرند. نگارگران ایرانی نیز در آثار خود به عالمی غیر از عالم مادی نظر دارند. بررسی احکام مربوط به هر عالم و تبیین احکامی که نگارگر ایرانی در ساخت اثرش منعکس می کند، به شناخت بیشتر در مورد جایگاه نگارگری ایرانی و سهم دنیای مورد نظر نگارگر در آثارش کمک می کند. در این پژوهش جایگاه خیال به عنوان یک عالم و قوه ای از قوای باطنی در مقایسه با عوالم ماده و عقل و سپس بررسی احکام این عالم در نگاره های شاهنامه تهماسبی تبیین شده است. بنابراین در انتخاب نگاره ها اولویتی وجود ندارد و نتایج بحث قابل تعمیم به همه ی تصاویرِ آن می باشد. با توجه به بررسی های انجام شده در پایان این پژوهش به روش تحلیل کیفی و با تحلیل ?? تصویر، تصادفاً گزیده شده از میان ??? نگاره، می توان گفت، نگارگر ایرانی در مسیر یادگیری هنر خود توسط استاد علاوه بر یادگیری فنون هنرش، به تدریج با عالمی ورای این عالم محسوس خو گرفته و به طور آگاهانه احکام این عالم را در هنرش منعکس می سازد. واژگان کلیدی: احکام خیال، شاهنامه تهماسبی، عالم عقل، عالم ماده، عالم خیال، نگارگری ایرانی