همزمان با انقلاب مشروطه و رشد آگاهی¬های نوین حاصل از آن، زمینه برای ایجاد نگرش و نگارش واقع-گرا فراهم شد. هدف این پژوهش آن است که زمینه¬های شکل¬گیری و روند تکوین رمان رئالیستی فارسی را طی سال¬های 1300 تا 1332 بررسی کند. به این منظور، ابتدا زمینه¬های شکل¬گیری رمان رئالیستی فارسی در تعامل با روزنامه¬نگاری و سفرنامه¬نویسی بررسی شده است. سپس تکوین رمان رئالیستی در دو ساحت محتوا و تکنیک¬های داستانی، بررسی شده و موانع واقع¬گرایی و حرکت تدریجی مولفه¬های داستانی به سمت عینیت نشان داده شده است. پس از بررسی مولفه¬های ساختاری، نسبت درونمایه آثار داستانی با تحولات اجتماعی و سیاسی، به بحث گذاشته¬ شده است. در این پژوهش، نشان داده¬ایم که هرچند رمان رئالیستی به¬عنوان ژانری نوپا از ادبیات غرب نشأت گرفته، اما شرایط شکل¬گیری و تکوین آن در بستر نظام ادبی فارسی فراهم شده است. رمان واقع¬گرا در تلاقی با نظام¬های نوشتاری مختلف، مانند سفرنامه¬نویسی، روزنامه¬نگاری و سنت ادبی کلاسیک، شکل گرفته و با الگوهای روایی آن¬ها درآمیخته است. محتوای رمان واقع¬گرا از همان ابتدای پیدایش، معطوف به مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه ایرانی بوده و علاوه بر بازتاب مسائل اجتماعی، گاه نقشی فعال در تعیین و ترویجِ مناسبات اجتماعی و سیاسی جدید، برعهده داشته است.