نام پژوهشگر: پیمان ورجاوند
آتنا خلیلی نفت چالی حسین خزیمه نژاد
یکی از مهم¬ترین مشکلاتی که انسان در پیش¬رو دارد، کمبود آب می¬باشد، بنابراین شناخت عواملی که ذخایر آب را تحت تأثیر قرار می¬دهند، بسیار ضروری است. متعاقب احداث سدهای ذخیره¬ای، به¬علت رسوب¬گذاری جریان¬های سیلابی، عمر مفید مخازن کاهش می¬یابد. پدیده رسوب¬گذاری چالش¬های فراوانی را در عملکرد و وظایف مخازن ایجاد می¬کند. جریان غلیظ مهم¬ترین عوامل در رسوب¬گذاری است که باعث انتقال رسوبات به نزدیکی بدنه سد می¬شود. لذا شناخت این جریان و عوامل موثر بر آن از نقطه¬نظر کیفیت آب و پیش¬بینی میزان آلودگی، حائز اهمیت است. پیش¬بینی حرکت جریان غلیظ به¬دلیل پیچیدگی اندازه¬گیری آن، معمولا به صورت آزمایشگاهی انجام شده ¬است. از مهم¬ترین بخش-های این جریان، قسمت پیش¬رونده (پیشانی جریان غلیظ) می¬باشد که تحت تأثیر عوامل زیادی است. در تحقیق حاضر، با انجام آزمایش¬های مختلف به تأثیر پوشش¬گیاهی بر کاهش سرعت پیشانی جریان غلیظ پرداخته ¬¬شد. بدین منظور جریان غلیظ با غلظت¬های 10، 20، 30 و 40 گرم بر لیتر وارد فلوم شد و پوشش¬گیاهی با ارتفاع 05/0، 1/0، 15/0 و 2/0 متر و تحت 5 تراکم 6/0، 8/0، 1، 2/1 و 4/1 درصد در مسیر جریان قرار گرفت. اندازه¬گیری سرعت در شش مقطع به فاصله 5/. متر از هم انجام گرفت. تغییرات غلظت در راستای قائم در سه مقطع به فاصله یک متر از هم اندازه¬گیری گردید. نتایج نشان داد که با افزایش تراکم پوشش گیاهی در ارتفاع¬های مختلف، سرعت پیشروی جریان نسبت به بستر صاف به طور متوسط به میزان 5/2 تا 5/28 درصد و غلظت جریان بین 5/34 تا 5/81 درصد کاهش می¬یابد و با افزایش غلظت تأثیر پوشش¬گیاهی در کنترل سرعت و غلظت بیشتر می¬گردد. همچنین تراکم 4/1 درصد و ارتفاع 2/0 متر پوشش¬گیاهی موثرین پوشش برای کاهش سرعت و غلظت پیشانی جریان غلیظ می¬باشد و در ادامه ضریب کئولگان برای محاسبه سرعت در بستر صاف و بستر دارای پوشش¬گیاهی باتوجه به هریک از تراکم¬ها و ارتفاع¬ها ارائه شد و در نهایت رابطه¬ای برای محاسبه سرعت در بستر دارای پوشش¬گیاهی استخراج گردید.
سید مصطفی طباطبایی ابوالفضل اکبرپور
شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک و عدم هماهنگی زمانی بین آبدهی حوضه ها و مصارف، باعث شده تا مدیران آب به کمک فن سدسازی سع? در کنترل و نگه داری از منابع آب های سطح? داشته باشند تا از این طریق بتوانند نیازهای آبی مختلف را با مدیریت و برنامه ریزی تامین کنند. اما همواره رسوبگذاری در مخازن باعث کوتاه شدن عمر مفید سدها می-باشد. جریان های غلیظ از عوامل اصلی انتقال رسوب به مخازن محسوب می شوند که تا بحال عملکرد سدهایی مانند دز، سفیدرود و... را مختل کرده است. جریان های غلیظ علاوه بر کاهش حجم مخازن سدها، با ورود ذرات رسوب باعث افزا?ش سرعت سا??دگ? توربین ها و کاهش بازده آنها و افزایش هز?نههای نگهداری می شوند. همچن?ن م?توانند خطر مسدود شدن آبگ?ر و ?ا آس?ب رساندن به در?چهها?? که برای عبور رسوب طراح? نشده اند را به دنبال داشته باشند. افزایش هزینه تصفیه آب شرب و به خطر افتادن اراضی کشاورزی پایین دست از دیگر تاثیرات منفی جریان غلیظ می باشد. در حال حاضر، سرعت تلفات حجم مخازن در اثر رسوبگذاری در مخازن بیشتر از سرعت ساخت مخازن جدید می باشد. از اینرو افزا?ش عمر مف?د سدها و حفظ حجم ذخ?ره آنها برای تداوم کنترل و بهرهبرداری از آب، در مهندسی منابع آب موضوع? مهم تلقی می گردد. ز?را کاهش حجم مخزن سد، مدیریت بهره برداری را با محدودیت مواجه می سازد. در این تحقیق بمنظور بهره برداری پایدار از منابع آب و مخازن سدها، همچنین جهت کاهش تهدیدهای منابع آب سطحی، به بررسی تاثیر 6 نوع آرایش موانع پوشش گیاهی بر پیشروی پیشانی جریان غلیظ نمکی پرداخته شده است. با توجه به اینکه عواملی مانند شیب بستر و غلظت جریان بر پیشروی جریان غلیظ تاثیرگذار است، آزمایش ها در سه شیب و دو غلظت تکرار شده، و در مجموع 42 آزمایش انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که ایجاد موانع پوشش گیاهی در برابر جریان غلیظ باعث کاهش سرعت پیشانی آن می شود. و آرایش این موانع جهت بهبود عملکرد آنها موثر است و با افزایش شیب بستر از تاثیر آرایش موانع کم می شود. بنابراین، راهکار اساسی جهت کنترل پیشروی جریان غلیظ و افزایش عملکرد آرایش موانع، کنترل جریان غلیظ بر روی شیب ها می باشد.