آنچه این پژوهش به آن می پردازد چگونگی رشد فکری و عقلی انسان ها در جامعه عصر ظهور است که با توجه به روایات می خواهد جوابی قانع کننده برای این پرسش بیابد و چیزی که بر اهمیت این مسأله می افزاید آن است که با توجه به اوصاف بی شمار و زیبای جامعه مهدوی، گاهی چگونگی رشد عقلی و پرتو آن یعنی رشد فکری پس از ظهور امام زمان(عج) در حاشیه قرار می گیرد و همه کارها به دست اعجاز سپرده می شود. لذا این تحقیق مدار رشد عقلی و شعاع آن یعنی رشد فکری را در منظومه مهدوی مشخص می سازد و با تکیه بر جایگاه اعجاز حریم چند عنصر را حفظ می کند: الف) عنصر اختیار انسان، ب) عنصر سنن لایتغیّر نظام هستی، ج) عنصر تکلیف و مسئولیت انسان و در ارتقاء عنصر خوش بینی نسبت به آینده و عمق بخشی معارف مهدوی می کوشد و با توجه به روایات و آراء اندیشمندان در این زمینه، چگونگی رشد فکری و عقلانی جامعه مهدوی را موهبتی - اکتسابی می داند و در چارچوب همین أمر، دو شاخص عمده را برمی شمارد که رشد فکری و عقلانی را در همین مسیر تعریف می کنند: 1) بازگشت به قرآن 2) بازگشت به فطرت، روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه ای است.

ظهور منجی موعود از مسائلی است که در همه ادیان الهی و حتی در برخی از ادیان بشری بدان تصریح شده است. این اعتقاد پیروان ادیان مختلف مخصوصاً شیعیان امامیّه را بر آن داشته تا نسبت به زمان تحقق این وعده الهی حساس باشند و همواره در صدد علم به آن زمان باشند. از این روی برخی با مطالعه احادیث ائمه درباره خصوصیات زمان ظهور ایشان و تطبیق برخی از نشانه ها و شرایط بر حوادث کنونی (تطبیق) به تعیین وقت ظهور (توقیت) اقدام کرده اند. از سوی دیگر ائمه اهل بیت هرگونه تعیین وقت را ممنوع دانسته و اقدام کننده را دروغ گو معرفی نموده اند. تحقیق حاضر بررسی امکان یا عدم امکان تطبیق صحیح و همچنین محدوده مجاز و غیر مجاز توقیت را بر عهده گرفته است. این مطلب هنگامی اهمیت می یابد که همزمان با نهی ائمه از توقیت، روایاتی از ایشان در رابطه با زمان ظهور به ما رسیده است؛ بررسی و هدف یابی این روایات در این تحقیق مدّ نظر بوده است. همچنین آسیب های وارده بر دین و جامعه اسلامی از رهگذر توقیت و تطبیق با استفاده از روایات اهل بیت و یافته های دانشمندان بررسی شده است.

تعالی اخلاق و ارتقاء آن، یکی از رسالت¬های اساسی انبیاء الهی برای بشریت بوده است که دامنه وسیعی از موضوعات را شامل می¬شود. از جمله این موضوعات، طبایع اربعه می¬باشد که شناخت و تعدیل این طبایع، نقش اساسی را در تعالی اخلاق و اصلاح نفس انسان ایفاء می¬کند، ولو اینکه در اولین نظر و با بینش سطحی به مباحث اخلاقی توجه به آن مهم به نظر نرسد. از این منظر با توجه به اهمیت طبایع اربعه این موضوع در روایات و کتب حکمای اسلامی ذکر شده است. در بعضی از روایات ضمن مطرح کردن این بحث توضیحاتی در این باب آمده است که شرح و بسط آنها به چندین جلد کتاب می¬رسد. در این تحقیق سعی شده علاوه بر اثبات و تبیین اصل وجود طبایع اربعه از دیدگاه معصومین (علیهم السلام) و حکمای اسلامی، برای درک ابعاد و زوایای مختلف طبایع اربعه به بسط و شرح این موضوع پرداخته شود. در ادامه نگاهی به تعالی اخلاق از دیدگاه قرآن و روایات و رابطه و نقش طبایع با مسایل اخلاقی و تعالی آن، شده است.