چکیده محمدمهدی جواهری، شاعرپرآوازه نئوکلاسیسمقرن بیستم جهان عرب،در نجف اشرف چشم به جهان گشود. دوران جواهری پر از حوادث و جریانات سیاسی، ادبی و اجتماعی بود. ویبا الهام از واقعیتهای اجتماعی موجود در عراقبا توجه به دیدگاه جامعه اقدام به سرودن اشعاری زیادی کرده است. جواهری همچون مردم شناسی آگاه و جامعه شناسی ژرف اندیش، اجتماع خویش را در نظر گرفته و به بررسی اوضاع جامعه و گروه های مختلف اجتماعی پرداخته است. تاریخچه شکل گیری جامعه شناختی ادبیات به صورت روشمند و علمی به آغاز قرن نوزدهم میلادی برمی گردد.جامعه شناختیادبیات،یکی از شیوه های نسبتاً نوین درمطالعات ادبی و شاخه ای از جامعه شناسی است که ساختار و کارکردهای ادبیات و رابطه میان جامعه و ادبیات را تبیین می کند دراین شیوه به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه ای که اثر، مولود آن است پرداخته می شود.آنچه در جامعه شناختی ادبیات از اهمیت بیشتری برخوردار است،انعکاس تصویر جامعه در جهان تخیلی و هنری اثر ادبی و شکل های مختلف آن است. پژوهش حاضر می کوشد ضمن تبیین مسائل تئوریک در حوزه ی مطالعات جامعه شناختی، با نگاهی جامع به حیات و آثار جواهری، نظرات او را حول محور موضوعات اجتماعی بررسی نماید؛ بدین منظور مولّفه-های مهم از قبیل: مبارزه با قدرت های استعماری وآزادی خواهی و رسیدن به استقلال ملی، عدالت محوری، بیان مشکلات مردم خصوصاً کارگران و کشاورزان، اصلاح و آبادانی کشور، فقر و تنگدستی، مشکلات جوانان و اهتمام به یادگیری علوم و فنون جدید و حقوق زنان به عنوان مولّفه های تاثیرگذار در رویکردهای اجتماعی مورد توجه و بررسی قرار گرفته و در این باره شواهد مختلفی از آثار جواهری آورده شده است.بنابراین، این پژوهش بر آن است تا با گردآوری کتابخانه ای مطالب، طبقه بندی و با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی و تحلیل جامعه شناختی اشعار این شاعر که اشعارش آیینه ی تمام نمایمحیط اجتماعی و شرایط اقتصادی و سیاسی آن دوران است، بپردازد. واژگان کلیدی:محمد مهدی جواهری، شعر، تحلیل، جامعه شناختی، مسائل اجتماعی

فدوی طوقان شاعری از جنس زخم فلسطین است که در مکتب درس برادرش ابراهیم طوقان پا به عرصه ی شعری نهاده و با گرایش رمانتیسم شاعری خود را ثابت کرد، دوران زندگی شاعرانه ی این شیرزن بی پروای مقاومت، در دو مرحله ی تغزل سرایی و ستـیزه سـرایی خـلاصه می شود، با اشغال اراضی فلسطین و بیرون رانده شدن مردمان آن دیار و سپس شکست عرب در جنگ شش روزه (1948م)، فدوی با مشاهد ه ی رنگ تیره ی بدبختی و ظلم به شعر مقاومت گراییده و به صف شاعران مقاومت که همه با نظر و احساساتی انسان-دوستانه رنج و عذاب فلسطینیان را تحلیل می کردند، قرار گرفت، از آن زمان اشک هایش نه از برای غم شخصی بلکه برای غم ملتش جاری می شد، چنانچه توانست با احساسات زنانه ی خویش مقوله ی انسان-گرایی را در دیوانش به اوج رسانده و از لابلای قصایدش، پژواک غم و گریه های کودکان و زنان و دیگر ستمدیدگان فلسطینی را بر جهانیان مصور ساخته و آه، ناله و فریاد کمکشان را به گوش رهبران دولت ها برساند. با توجه به حس تعهد فدوی طوقان نسبت به فلسطین و نیز تأثیرگزاری وی در عرصه ی مقاومت فلسطین، احساس انسان دوستانه ی شاعر هدف اصلی این پژوهش قرار گرفته است که در یک دستاورد کلی احساسات شاعر به طور مجزا در موضوعاتی مثل به تصویر کشیدن عشق او نسبت به وطن، شکنجه های مردمان بی گناه و تحمل آوارگی و فقر، مظلومیت کودکان، بیداری عرب و حس قومیت عربی، اتحاد کامل آنان، از جان گذشتگی و ایثار برای آزادی و پیروزی نهایی طبقه بندی گردیده است و در این راستا این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی، تحلیلی به بررسی و تحلیل دیدگاه های فدوی نسبت به این موضوعات پرداخته و در گذر آن مفاهیم انسان گرایی و علل گسترش آن در ادبیات پایداری و همچنین زندگی، آثار و فعالیت های شاعر را نیز معرفی نموده است. کلید واژه ها: فدوی طوقان، انسان گرایی، فلسطین، ادبیات پایداری.