کی از مباحث اصلی در توسعه بخش کشاورزی الگوی نظام های بهره برداری از زمین می باشد. با رشد فزاینده ی جمعیت، نیاز به مواد غذایی بیشتر می شود، برای تأمین غذا و خودکفایی کشاورزی باید به یکی از مسائل بنیادی کشاورزی، یعنی نظام های بهره برداری، توجه خاصی مبذول شود. به همین منظور در این پژوهش به بررسی تطبیقی اثرات اقتصادی و اجتماعی نظام های بهره برداری کشاورزی(بزرگ مالکی، خرده مالکی، اجاره ای، وقفی) در دهستان پایین رخ در شهرستان تربت حیدریه پرداخته شده است. روش انجام تحقیق، توصیفی- تحلیلی با استفاده از آمارهای توصیفی و نیز آزمون های استنباطی مناسب و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران با ضریب خطای 0.06 شامل233 خانوار تعیین و بطور تصادفی در سطح پنج روستای هدف، مورد مصاحبه قرار گرفتند. نتیجه ی آزمون آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون lsd نشان می دهد بین چهار نظام موجود در منطقه از لحاظ شرایط اقتصادی و اجتماعی اختلاف معنی داری وجود دارد. بدین ترتیب که بزرگ مالکان از نظر اقتصادی در رتبه ی نخست هستند ولی منافع اقتصادی حاصل، بیشتر جنبه شخصی داشته و به دلیل عدم سکونت بیشتر مالکان در روستا، در راستای عمران روستاهای هدف، کاربرد قابل ملاحظه ای ندارد. در نتیجه، به طور کلی نظام برتر در منطقه خرده مالکی است، زیرا از نظر اجتماعی در رتبه ی نخست اهمیت قرار دارد.